ЗООРЬ [адал явталт аймшигийн зохиол бүрэн эхээрээ] Та киног нь үзээрэй

... Нэг их цас мөс болоогүй хэрнээ хүйтэн жавар тачигнасан өвлийн жихүүн өдөр байлаа. Хотын төвөөс нэлээд зайдуу оршуулгын газрын хаяаг залган өч төчнөөн айл өрхүүд түрэн орж иржээ. Үхэгсдийн хотод голомтоо асаасан эдгээр айл өрхүүдийн аж амьдрал нэг өөдлөхгүй байгаа мэт.

Галсангийнх энэ жил мөн “Үхэгсдийн хот”-ын хаяаг дэрлэн буусан айлуудын тоог нэгээр нэмжээ. Эхнэр арван настай охин хоёрынхоо хамт амьдардаг тэрээр угийн сүсэг бишрэлгүй нэгэн. Санасны бодоход овоо том хашаатай болсондоо баахан олзуурхаж ирэх жилээс хэрхэн яаж одоо байгаа дээрээ нэмээд хэд хэдэн байшин барих тухай төлөвлөгөө толгойдоо зохионо. Галсан энэ жил 34 нас хүрч байгаа, өндөр нуруутай, биерхүү өндөр улаан хүрэн царайтай нэгэн аж. Шулуун цэх хамар, зоримог бээрийн бага зэрэг онигордуу нүд нь түүний бусдад таалагдах гол сэжүүр болдог болов уу гэлтэй. Түүний спорт хэлбэртэй засуулсан тачирхан үс нь өөрт нь гайхалтай зохисон байх агаад хулгар чих нь барилдаж ноцолддог нэгэн байсныг нь гэрчилнэ. Харин эхнэр Хэрлэн нь намхавтар нуруутай, давхраатай алаг нүдтэй, далыг нь даван ургаж буй өтгөн хар үстэй, тэр нь өөрт нь тун чиг зохисон царайлаг бүсгүй аж. Ийнхүү Галсангийнх шинэ газарт бууж юм хумаа цэгцэлсээр нэг л мэдэхэд харуй бүрий болжээ. Шинэхэн барьсан байшин хэрнээ эзэн нь яагаад удаан суулгүй хямд үнээр зараад арилж өгснийг залуу хосууд огтхон ч тоосонгүй. Эхэндээ энэ хашаа байшинг худалдаж авна гэхэд Хэрлэн дургүйцэж байсан ч өөр хүнд алдахаасаа өмнө хямд үнэтэй боломжийн хашаа байшинг өөрийн болгоод авахыг илүүтэй хүссэн билээ. Хоёр давхар энэ байшин нийтдээ найман өрөөтэй бөгөөд хашааных нь буланд байх жорлон нь байшингаас нь нэлээд зайтай аж.Өвлийн улирал учраас дээд давхрын дөрвөн өрөөндөө хэрэггүй новшоо хурааж орхиод амархан халдгаар нь доод давхартаа гурвуулаа өвлийг өнгөрөөхөөр тохирчээ. Дээд давхрын тэдгээр өрөөнүүдийн хоёр нь илүү том талбайтай, харин нөгөө хоёр нь жижигхэн зайтай. Хэрвээ Галсангийнх олон хүүхэдтэй байсан бол зуны цагт дээд давхрын саруулхан том цонхтой энэ хоёр жижиг өрөөнд хүүхдүүдээ оруулах байсан нь дамжиггүй биз.

Харин доод давхрын хувьд дөнгөж үүдээр ороод баруун гар тийш эргэхэд том саруулхан галын өрөө байрлах агаад байрны хуучин эзэд яарч сандран нүүхдээ бүх тавилгуудаа Галсангийнд орхисон. Ийм гоёмсог бүх юм нь бүрдсэн гал тогооны өрөөтэй болсондоо гэрийн эзэгтэй баярлаад барахгүй байгаа билээ.Гал тогооны өрөөтэй залгаа нар мандахыг харж болохуйц цонхтой тохилог өрөөг Галсан Хэрлэн хоёр унтлагын өрөө болгохоор тохиров. Харин охин Саруул нь үүдээр ороод зүүн гар тийш эргэхэд дайралдах том жижгээрээ яг ижилхэн хоёр өрөөний нэгийг нь өөрийнхөө өрөө болгож зарлан тунхаглав. Гэхдээ Саруул аав ээжтэйгээ ойрхон, гарах үүднээс арай хол байрлах өрөөг сонгосон билээ.

Ийнхүү аав ээж охин гурав төвхнөж аваад оройныхоо хоолыг амтархан идэцгээлээ. Нүүж сууна гэдэг хэрэндээ л нүсэр ажил байдаг юм хойно аав ээж охин гурав бүр ядарч орхисноо сая анзаарав бололтой унтах гэж яарцгаалаа.Саруулын өрөөг аав ээж нь маш сайхан тохижуулж өгчээ. Өнгөрсөн жилийн төрсөн өдрөөр нь авга ах Батжаргалын нь бэлэглэсэн хүүхдийн орон дээр Саруулыг хэвтүүлж хөнжлөөр хучиж өгөөд өөрсдөө унтлагынхаа өрөөнд орлоо. Шөнө дунд болжээ. Гадаа жавар тачигнаж салхи хүүгэхээс өөр чимээ анир үл дуулдана. Эхнэрээ тэврэн тайван нойрсох Галсан хүн дуудав уу гэлтэй гэнэт сэрлээ. Тэрээр өөрийгөө чухам яагаад сэрчихсэнээ ч сайн ойлгосонгүй. Хар дарж зүүдлэв үү гэтэл үгүй ээ, эхнэр Хэрлэн нь тайван унтсан хэвээр. Гэтэл охиных нь унтах хажуугийн зэргэлдээ өрөөнд хэн нэгэн дүнгэр дүнгэр ярих дуулдав. Энэ харанхуй шөнө чинь ганцаараа унтаж байгаа охины минь өрөөнд хэн байдаг билээ гэсэн бодол Галсангийн толгойд төрөхтэй зэрэгцэн хамаг биеэр нь цахилгаан гүйдэл гүйх шиг боллоо. Эхнэрээ сэрээх гэснээ больж хэсэг азнан чагналаа. Тэгтэл харин тэр яриад байгаа нь охин нь өөрөө бололтой. Галсан охин Саруулыгаа зүүдэлж байна гэж боджээ. Тайван босоод өрөөнийх нь хаалганд чихээ наан чухам юу яриад байгаа тухай нь сонирхов. Үнэхээр охин нь ярьж байна аа. “Зооринд муухай хүйтэн юмаа. Хэн нэг нь намайг энэ зоориноос гаргаад өгдөг ч болоосой. Би үнэхээр их даарч байна. Надад туслаач дээ” гэх

нь тэр. Өөрийгөө хий юм сонсоогүй гэдэгтээ баттай итгэж байсан Галсан охиныхоо өрөө рүү

ямар ч эргэлзэх зүйлгүй явж орлоо. Энэ үед сарны гэрэлд охиноо харсан Галсан цочсондоо

золтой л хашхирсангүй. Үсээ задгай тавьж нүүрнийхээ өмнүүр унжуулсан Саруул унтлагынхаа

хувцастай орон дээрээ өвдгөө тэврэн сууж байлаа. Ийм дүр зураг харна гэж санаагүй Галсан

баахан барьц алдан тэмтчин байж өрөөний гэрэл асаав. Охины нүд хагас аниатай байх бөгөөд

нүднээс нь нулимс асгарчээ.

“Саруулаа миний охион. Бие нь зүгээр үү? Миний охин хэнтэй яриад байгаа юм бэ, яагаад

уйлчихсан юм. Одоо аав нь дэргэд нь байна” гэх зэрэг олон зүйлийг ар араас нь асуусаар

Галсан охиноо тэврээд авлаа. Охинд аав нь өөрийг нь тэвэрч байна гэдгийг мэдсэн ямар ч

шинж байсангүй.

“Миний охин айх хэрэггүй. Одоо аав нь охинтойгоо хамт унтах учраас битгий сандраарай”

гэсээр Галсан өнөөг хэр нь сэрээгүй байгаа охиноо хөнжлөөр сайтар хучин өөрөө хажууд нь

зэрэгцэн хэвтлээ. Хэдий Галсан охиныхоо өрөөний гэрлийг унтраасан ч цонхоор сарны гэрэл

нэвт тусч өрөөн доторх хамаг юм ив илхэн харагдаж байв. Саруулын өрж тавьсан тоглоомын

хүүхэлдэйнүүд амьд хүн шиг Галсанг цоо ширтэх мэт үзэгдэх нь цаанаа л нэг ёозгүй. Охин ч

дахин зүүдэлсэнгүй. Галсан охиноо тэвэрч хэвтсээр нам унтжээ. Өглөө болж нар гарсны дараа

хамгийн түрүүнд Галсан сэрэв. Охин нь юу ч болоогүй мэт тайван сайхан амарч байгааг хараад

Галсан бүр тайвширч цай чанахаар гал тогооныхоо өрөө рүү зүглэлээ. Удалгүй эхнэр Хэрлэн

нь ч түүний араас ороод ирэв.

-Миний хань сайхан амрав уу?

-Тэглээ. Харин чи ч шөнө бөх гэгч нь тайван нойрсож байсан шүү хэмээн Галсан хариулаад

өглөөнийхөө цайг үргэлжлүүлэн бэлтгэлээ.

-Чи намайг шөнө сэрээгүй гэж бодож байна уу. Чамайг шөнө сэрээд Саруулын өрөө рүү явсныг

чинь би нүдээ нээгээгүй болохоос мэдсэн шүү

-Өө тэгээ юу?

-Мэдсээн. Охин жаахан хар дарж зүүдлээ юу? Чамайг нэг их удалгүй хөнжилдөө эргээд ороод

ирэхээр чинь би гайгүй юм байлгүй гэж санаад асуугаагүй шүү. Нойроо харамлаад л тэр

байхгүй юу.

Галсан чихэндээ итгэсэнгүй. Шөнө ганц л удаа босоод охиныхоо өрөөнд тэр чигтээ тэндээ

хоносон биш билүү. Эхнэрийнхээ өвөрт шөнө дахин ороогүй дээ. Тэгээд л сая босоод шууд

галынхаа өрөөнд орж ирсэн гэдгээ Галсан хэнээр ч хэлүүлэлтгүй сайн мэдэж байлаа. Ийнхүү

Галсан хэсэг гайхснаа ам нээх гэтэл Хэрлэн түүний үгийг таслан “Үгүй ингэхэд чи шөнө бүр

гадаа гарсан уу? Бие чинь цэв хүйтэн л араар ороод хэвтсэндэг”

-Үгүй ээ би гараагүй

-Худалч гэдэг нь. Ямар хүйтэн байнаа гээд л чичирхийлсэн хоолойгоор гэнгэнээд байсан биздээ.

Залуугаараа хөгшрөөд орж гарснаа ч мэдэхээ байчихаа юу

Галсан юу ч хэлж чадсангүй. Хэрлэнд хэлэх гэсэн хамаг үг нь хоолой дээр нь ирээд гацчихав.

Хэрлэнгийн дууны өнгө, царайнаас нь харахад тоглосон шинж ер алга. Гэтэл Саруул өглөөнийхөө

цайг уух гэж яарсан хүн инээж хөөрсөөр гүйгээд ороод ирлээ. Галсан хэдий шөнийн болсон

явдлыг Хэрлэнд хэлэхийг хүссэн ч ээж охин хоёр шинэ байшингийнхаа гоё сайхныг ярин

инээлдээд Галсанд ярих завдал олгосонгүй. Галсангийн хоолойгоор хоол давсангүй ээ. Охин ч

хичээлдээ явж харин Хэрлэн сайн цэгцэлж амжаагүй байгаа гэрийнхээ хогшилтой ноцолдоод

завгүй хүн болж хувирав. Галсан эхнэрийнхээ өглөөний ярьсан, бас охиныхоо юу ч болоогүй

мэт царайг толгойдоо бодон эргэцүүлж гайхаш тасраад байлаа. Уг нь ядаж охин нь “шөнө

аймар муухай хар дарж зүүдэллээ” гэж өглөө хэлнэ гэж тооцоолж байсан хэдий ч өнгөрсөн

шөнийн тухай бүр огтхон ч дурсаагүй. Эхнэр нь ч гэсэн өөрийг нь гадаа гарсан юм уу хаашаа

юм гэж асууж байдаг. Учир нь миний бие цэв хүйтэн байсан гэнэ. Би Хэрлэнгийн хөнжилд

ороогүй дээ. Тэгэхээр эхнэр зүүдэлсэн хэрэг. Гэтэл бас тийм биш ээ, намайг босоод охины өрөө

рүү орохыг нүдээ нээгээгүй хэдий ч мэдсэн гэсэн. Тэгвэл энэ гэрт бид гурваас өөр хүн байна

уу, Хэрлэнгийн өвөрт хэн оров. Энэ мэт бодлууд Галсангийн толгойд хөвөрсөөр хариуг нь олж

дөнгөсөнгүй.

Сүүлдээ бүр өөртөө ч эргэлзэх шиг болж бухимдаж эхлэх нь тэр. Ингэсээр эцсийн эцэст

Галсан энэ бүхнээ эхнэр охин хоёртоо хэлэх ямар ч шаардлагагүй гэж үзээд ор тас мартахаар

II

Үд өнгөрчээ. Саруул охин хичээлээсээ ирэх цаг хэдийнэ болсон ч алга. Галсан Хэрлэн хоёр бага зэрэг санаа нь зовж үе үе хашааныхаа хаалгаар шагайж охиноо харуулдана. Буйдхан газар хөл хөдөлгөөн багатай хотын захруу буусан, бас дээрээс нь гэгээ тасарч эхэлсэн энэ үед тэдний охиндоо санаа зовних нь аргагүй. Гэтэл ашгүй охин нь айсуй. Гэхдээ ганцаараа биш өөрөөсөө арай дүү болов уу гэмээр нуруугаар намхан охин гараасаа хөтөлчихсөн ирж явна. Өвлийн хүйтэн улирал гэхэд Саруултай хамт ирж яваа охин нь гадуур хувцас өмсөөгүй, зүгээр л сурагчийн орос дүрэмт хувцастай алхаж яваа нь Хэрлэнд жаахан хачирхалтай санагдав. Тэрээр охиноо ийм хурдан найзтай болоод амжмааргүй юм даа хэмээн гайхсан хэдий ч “бусадтай хурдан эвээ олсон байна, одоо доо миний охин” хэмээн дотроо олзуурхаад өнгөрчээ. Охидууд гэрт орж ирэв. Саруул охин шинэхэн найзаа аав ээждээ танилцууллаа.Саруулын найзыг Цэнгэл гэх бөгөөд хэд хоногийн өмнө гэр нь шатахад аав нь харамсалтайгаар өөд болсон ажээ. Цэнгэл охин найм орчим настай л болов уу гэмээр цэвэрхэн жаахан охин хэрнээ нүдэнд нь ямар ч амьд хүний гал цог байхгүй мэт. Тэр охин ганцхан аавтайгаа хамт амьдардаг байсан бөгөөд аав нь ийн өөд болсон болохоор хөдөөнөөс аавынхаа ах дүү нарыг иртэл хэдхэн хоног толгой хоргодох газар хайж яваа гэнэ.

Ийм жаахан хэрнээ айхтар хэрсүү ярьсан жаахан охиныг Галсан нэг л сэжиглэсэн нүдээр цоо ширтэж байхад харин Хэрлэн өрөвдөж хайрласан харцаар харж байлаа. Ингээд ямартай ч энэ шөнөдөө Цэнгэл охин Галсангийнд толгой хоргодох болжээ. Саруул охин өрөөндөө найзтайгаа хамт хонох болсондоо баахан олзуурхаж хөл нь газар хүрэхгүй хүүхэд дээд доод давхраар гүйнэ. Харин Цэнгэл Саруул шиг тэгж огтхон ч хөөрч догдолсон шинжгүй харагдана. Зүгээр л харц нь нэг цэгт төвлөрчихсөн гэлтэй ямар ч хөдөлгөөнгүй галын өрөөний мухарт сууж байв. Энэ байдал нь Галсанд нэг л сэжигтэй санагдаж эхнэртээ хэлтэл Хэрлэн тас намжирдаж өнчирсөн жаахан охин яаж өөдтэй байх билээ гээд амыг нь таглажээ.

Шөнө дунд болжээ. Урьдын адил эхнэрээ тэврэн тайван нойрсож байсан Галсан шөнө дундын энэ үед дахиад л сэрүүлэг тавьсан юм шиг сэрчихэв. Гадаа хав харанхуй, ядаж сарны гэрэл хүртэл тусахгүй байгаа учраас байшинд ч гадаа ч хаана ву байгаа нь мэдэгдэхгүй байлаа. Энэ харанхуй зэвхий байдал гэнэт сэрсэн Галсанд огтхон ч таалагдахгүй байх бгөөөд хэн нэгний ярихыг өчигдрийн адил сонсох нь тэр. Байшинд нь дахиад л хэн нэгэн шивнэн ярих нь үгүйсгэхийн аргагүй тод сонсогдож байлаа. Галсан үүнийг сонсоод жаахан хэвтэж байснаа өндийлөө. Охиноо дахин хар дарж зүүдэлж байгаа юм болов уу хэмээн бодож өрөө рүү нь алгуурхан дөхөхөд нөгөө шивнэж яриад байгаа чимээ өөр өрөөнөөс дуулдаж байв. Галсан амьсгаагаа даран жаахан чагналаа. “Энд л байх ёстой доо, хурдан гараад ирээч дээ” хэмээн эмэгтэй хүн шаналан шивэгнэж байх нь тэр. Галсан гал тогооныхоо өрөө рүү ганцаараа орж зүрхэлсэнгүй. Өлмий дээрээ дэгдсээр унтлагынхаа өрөө рүү буцаж ороод эхнэрээ сэрээлээ. -Яасан бэ хаа. Унтахгүй яаагаав? -Чимээгүй ээ, гэрт бид хэдээс өөр хүн байна. -Юу?

-Галын өрөөнд л ямар нэгэн юм хайгаад шивнэж яриад байн, хоёулаа очъё хэмээн Галсан хэллээ.

Эр хүн болсоор анх удаа ийн зүрх алдаж эхнэрээрээ хань хийх болсондоо энэхэн агшинд Галсан өөрөөрөө ичих шиг болсон ч энэ бодол нь даруйхан замхрав. Учир нь энэ бодлоос нь илүүтэй гал тогооных нь өрөөнд хэн байна вэ гэсэн бодол сонирхлыг нь эрхгүй татаж Хэрлэнтэй хамт галынхаа өрөө рүү сэмхэн гэтлээ. Хэрлэн эхэндээ нойрмоглож юу болоод байгааг нь сайн ойлгоогүй хэдий ч “хэн нэгэн гадны хүн гэрт нь байна” гэсэн нөхрийнхөө үгийг сонсоод нойр нь айдас түгшүүрээр солигдоод иржээ. Охин нь өрөөндөө тайван унтаж байгаа нь амьсгалж буй чимээнээс нь андашгүй аж. Тийээс галын өрөөнд яалт ч үгүй гадны хүн байгаа нь тодорхой.

3

Галсан юмыг яаж мэдэхэв гэсэн шиг унтлагын өрөөний мухарт байсан том цохиур модыг гартаа атгажээ. Үнэхээр хэн нэгэн хүн гал тогооны өрөөнд холхиж ямар нэгэн юм ухаж төнхөж буй чимээ гарч байлаа. Хэрлэн бүрэн айдаст автжээ.Тэрээр нөхрийнхөө зүүн гараас чанга атган гэтсээр гал тогооны өрөөг тусгаарласан энэ жижиг хаалгыг хаагаагүй гэдгээ сайн санаж байв. Гэтэл хэн нэгэн этгээд хаагаад зогсохгүй, бүр дотор нь ямар нэгэн юм онгичих чимээ гарах аж. Хамгийн гайхалтай нь хаалганы завсраар гэрэл тусахгүй байгаа нь галын өрөөний гэрэл унтраалттай хэвээр байгааг илтгэж байлаа.Өрөөн дотроос хэн нэгэн хүний энд л байгаа даа, хурдан гараад ирээч гэсэн шаналсан дуу хэдий шивнэж байсан ч эхнэр нөхөр хоёрт тодоос тод сонсогдож байв. Ийм харанхуй рчинд яасан айхтар хардаг этгээд вэ гэсэн бодол Галсанд төрөхтэй зэрэгцэн галын өрөөний хаалгыг хүчтэй саван дотогш орлоо. Хэрлэн ч нөхрөө даган орж өрөөний гэрлийг асааж харав. Гэтэл харин Галсангийнд толгой хорогдох болсон Цэнгэл охин тэдний өөдөөс хүйтэн харцаар ширтэн сууж байв. Гал тогооны өрөөнд байсан хоолны хүнд ширээг хажуу тийш нь бүр зайчилж орхиод шалан дээр байсан хивсийг нэг тийш нь хуйлж байх нь тэр. Галсан ч тэсгэлгүй “Чи энд юу хийж байгаа юм бэ?” хэмээн хашхиран асуулаа. Охиныг хариулж амжихаас өмнө Хэрлэн ч гэсэн “Чи юу хулгайлах санаатай хүмүүс унтсан хойно харанхуй шөнөөр энд юм онгичиж байх билээ” гэж бухимдсан дуугаар давшлах нь тэр. Цэнгэл охин өчүүхэн ч айж санаа нь зовсон шинж алга. Үхдэл мэт цэлдэн хөх хувхай царайтай тэрээр Хэрлэн рүү нүд салгалгүй хэсэг ширтэж байснаа “Миний гэдэс өлсөөд байна” гэх нь тэр. Энэ үгийг сонссон эхнэр нөхөр хоёр хоорондоо харц солилцоод авав. Хэрлэн ч хэсэг тээнэгэлзэж байснаа талхныхаа савыг онгойлгон охинд идэх юм өглөө. Удалгүй Хэрлэн тайвширч өнөөх өлссөн охиныг Саруулын өрөөнд оруулаад хөнжлөөр хучив. Харин Галсангийн санаа амарсангүй. Энэ харанхуй шөнө өрөөнд юу ч харагдахгүй байхад энэ ширээг зайчлада хивс хуйлж байдаг. Энэ хивсийг энэ шөнөөр ийм жаахан охин өргөөд явна гэхэд бүтэхгүй. Ингэж бодсоор Галсан дутуу хуйлсан хивсийг гүйцээн хуйлахдаа шаланд нь ямар нэгэн жижгэвтэр хаалга гэмээр зүйл байхыг сая олж харлаа. Тэрээр үүнийг юу болохыг шууд нэрлэчихэж чадсангүй. Ойртож очоод дээрээс нь сайтар ажиглавал зоорины таг бололтой. Үнэхээр л шаланд гаргасан, хүний нүдэнд шууд өртөөд байхааргүй энэ тэг дөрвөлжин хаалга гэмээр зүйл зоорины таг байхаас өөр юу байх билээ.

Энэ байшинд ийм зоорь байдаг гэдгийг Галсан ер мэдээгүй. Магадгүй Цэнгэл охин идэх юм биш энэ зоорийг хайж байсан юм биш байгаа гэж бодмогцоо эхнэрээ дуудан уг зоорины хаалгыг үзүүлэв. Харин эхнэр нь үүнд ач холбогдол өгсөнгүйгээр барахгүй “Хөөрхий охин оройн хоол идээгүй болохоор өлсөх нь аргагүй” гэж хэлээд нөхрийгөө хамт орондоо оръё гэж гуйлаа.Эхнэр нь гэнэт ингэж наалинхай аашилж цээжийг нь тэврэн үнсэхэд Галсан татгалзаж чадалгүй ор луугаа явлаа.

Өглөө болжээ. Галсан нүдээ нухлан шингэн юм олж уух санаатай гал тогооныхоо өрөө рүү орж яваад цочсондоо дуу алдах нь тэр. Цэнгэл охин хэдийнэ босоод галын өрөөний сандал дээр сууж байв.

-Бас л чи юу, үгүй чи чинь ингэхэд яагаад ийм эрт босчихсон байдаг хүүхэд вэ. дахиад л өлсөө юу. Манай гал тогооны өрөөний юу нь чамд тэгтлээ их таалагдаав?

- ... /таг чиг/ Цэнгэл охин Галсангийн нүд рүү хүйт даасан харцаар нэвт ширтсээр. Галсан энэ харцанд удаан тэсч чадсангүй өөрийн эрхгүй дальдчив -Чи өнөөдөр манайхаас яваарай дуулав уу? -...Би явахгүй

-Яагаад явдаггүй билээ. Хаанаас ирсэн тэр газар луугаа яв мэдэв үү. Одоо бид нар чамайг гэртээ дахин хонуулахгүй

-Би ..би энд байх ёстой. Түүний энэ дууны өнгө хүүхдийнх гэхэд дэндүү үнэмшилгүй алсаас сөөнгөтөж байгаа мэт аж.

-Үгүй шүү миний дүү. Чамд манайд байх ямар ч шаардлага шалтгаан байхгүй. Галсан ингэж хэлээд охиныг ум хумгүй хөөж гаргалаа. Цэнгэл явахдаа нэг л хүйтэн хөндий дуугаар “би дараа ирнэ ээ” гэж хэлэх нь тэр. Энэ үед Саруул түүнийг явуулахгүй гэж аавыгаа эсэргүүцсэн ч нэмэр болсонгүй. Харин ч бүр Галсан уурлан хашхичиж охиноо хайр найргүй зэмлэж гар

далайж сүрдүүлэв. Энэ бүхэнд Хэрлэн багагүй эмзэглэж гэрээс нь хөөгдсөн өнчин охины араас гарч хартал байхгүй байлаа. Бүр дөнгөж сая л хашааны хаалгыг гаднаас нь хаагаад гарсан бил билүү. Ийм хурдан гүйгээд нүдэнд харагдахгүй алга болно гэдэг яавч байж боломгүй мэт санагдана.

Хэрлэн Цэнгэл охиныг бараа сураггүй алга болсон байна гэж нөхөртөө хэлэхийг хүссэн ч Галсан маш ихээр бухимдаж байсан болохоор хэлэхээ түр азнажээ.Багагүй хугацаа өнгөрсний дараа Галсан сая нэг хагас дутуу тайвшрав. Тэрээр болсон явдлуудыг маш нухацтайгаар бодон эргэцүүлж байлаа. Энэ байшинг худалдсан хуучин эзэн гал тогооны хэрэгслийг тэр чигт нь орхисон. Шалан дээр нь дэвссэн тэр хивсийг ч гэсэн. Тэгээд л энэ бүхэнд нь эхнэр бид хоёр татагдсан шүү дээ. Гал тогооны өрөөнд тийм зоорь байгаа гэдгийг харин хэлээгүй. За яахав, байрны хуучин эзэн зоорины талаар танилцуулахаа мартсан байлаа гэхэд тэр цонхигор царайтай өнчин охин яагаад хивс хуйлж тэр зоорийг хайх болов. Мэдээж хэрэг зоорь хайснаас гарцаагүй. Хивсэн дороос идэх юм хайна гэж байхгүй гэдэг нь лавтай. Тэгээд ч эхнэртэйгээ хамжин байж өргөдөг хоолны том ширээг тийм жаахан охин яаж зайлуулж хүчирсэн байх вэ ГАлсангийн толгойд энэ мэт бодлууд ар араасаа хөвөрсөөр гэнэт цочих шиг болж сууж байсан сандал дээрээсээ огло үсрэн босоод ирлээ. Нээрээ тийм, Саруулын зүүдэндээ яриад байсан зоорь. Зооринд хүйтэн байна, намайг гаргаач дээ гэж гуйгаад уйлж зүүдэлсэн шүү дээ. Гэтэл бас Хэрлэнгийн өвөрт орсон тэр цэв хүйтэн биетэй залуу хэн байж таарах вэ. Бас хаанаас гарч ирсэн байх билээ.

Галсан өмнө нь тэр шөнийн тухай хэдий бодож байсан ч одоогийнх шигээ ингэж их ач холбогдол өгөөгүй билээ. Эхнэрээ зүгээр л зүүдэлсэн гэдэгтээ өөрийгөө хүчээр итгүүлсэн байсан бол энэ удаад үнэхээр хэн нэгэн эхнэрийн нь өвөрт орсон үнэмшилтэй санагдаж байлаа. Арай тэр зоориноос ... гэсэн бодол Галсангийн толгойд төрөв үү үгүй юу л Галсан гал тогооныхоо өрөөний зоорины дэргэд ирсэн байв. Дотроос нь ямар нэгэн аймшгийн амьтан гараад ирэх вий гэсэн шиг нимгэн төмрөөр зоорины тагийг шалтай нь холбон том хадаасаар сайтар хадаж орхижээ. Мэдээж зоорийн анх ухаж бэлдсэн хүн хожим нь ингэж хадаж битүүмжилнэ гэж санаагүй нь лавтай. Одоо ингээд бодоод байх нь ээ, хашаа байшинг зарсан эзэн нь гал тогооныхоо өрөөг үзүүлэхдээ царай нь нэг хувхайрчихсан байсан нь Галсанд харагдах шиг болов. Энэ зоорин дотор ямар нэгэн амьан байгаа юм биш биз гэсэн адын бодол Галсангийн толгойд төрөнгүүт ар нурууных нь хүйтэн хөлс дааварлаад ирлээ. 4

Өглөөнөөс хойш нөхрийн нь уурласан уур гарахгүй байгаа нь Хэрлэнд яршигтай санагдаж эхлэв. Бүр хачирхалтай нь гал тогооныхоо өрөөнд ганцаараа орчихоод гарч ирдэггүй. Араас нь орох гэхээр наашаа битгий ороорой, би ганцаараа хэсэг баймаар байна гэж хэлээд Хэрлэнг халгаасангүй. Ядаж гадаа хүйтэн болохоор гэр нь хүйт даагаад Хэрлэн гал түлэхийг хүсч байвч ийнхүү яаж ч чадахгүй гараа элгэндээ зөрүүлэн хоёр тийш холхино.

... Галсан санамсаргүйгээр олж нээсэн тэр зоорины хаалгыг гөлрөн бодолд дарагдан суусаар. Гэхдээ Галсангийн энэ байдал нь тийм ч их удаан үргэлжилсэнгүй. Магадгүй байрны хуучин эзэн зүгээр л зоорь гаргах гэж үзээд бүтээгүй болохоор ингэж хадсан байж болно. Галсан энэ бодолдоо өөрийгөө хүчээр шахуу итгүүллээ. Тэгээд энэ бодлоо ямар ч байсан баталж санаагаа амраахын тулд зоорины хаалгыг нээж үзэхээр шийджээ. Гэтэл хамгийн гайхалтай нь энэ зоорины хаалгыг нээнэ гэдэг тусгай хамгаалалттай төмөр сейфийг нээхээс ялгаа байхгүй мэт. Галсан үнэндээ энэ зоорины хаалгыг санасныхаа зоргоор нээчихэж чадсангүй. Аргаа бараад алхаар тогшиж үзэхэд цаанаа хөндий байгаа нь цохилтных нь дуунаас андашгүй боллоо. Тэгэхээр ямар ч байсан энэ зоорины модон хаалганы цаана доошоо ухсан нүх байна. Энэ зооринд чухам юу байна вэ, анх ямар зорилгоор ухаж бэлдсэн хэрэг вэ, юунаас болоод хадаж битүүлэх болов гэх мэт зоорийг тойрсон олон асуултууд Галсангийн толгойд асуулт хэвээр үлдэв.Галсан өөрийнхөө дотроо болж байгаа энэ бүх түгшүүр, сэтгэл эмзэглүүлмээр бодлуудаа эхнэр охин хоёртойгоо хуваалцахыг хүссэнгүй. Ямар ч байсан тэднийгээ хайрлаж хамгаалах ёстой цорын ганц хүн нь өөрөө болохоор тэдэндээ энэ бүхнийг ярьж айлгаж сэтгэлийг нь түгшүүлэхийг хүссэнгүй бололтой. Ядаж байхад оршуулгын газартай хаяа залгаж буусан болохоор эхнэр нь амархан айн түгших нь дамжиггүй. Ингээд Галсан тэр шөнийн эхнэрийнх нь өвөрт орсон

хүйтэн биетэй хүнийг өөрийгөө биш гэж үнэнээ хэлэх бодлоосоо бүрмөсөн татгалзжээ. -Галсаан, миний хөгшин өлсөж байгаа биздээ. Хоёулаа хоол хийж идэх үү гэсэн эхнэрийнхээ аргадангуй дуунаар Галсан бодлоосоо цочин сэрэх мэт болов. -Тэгье ээ хөө. Саруул хичээлдээ яваа юу?

-Тэглээ. Түрүүн явсан. Охины маань сургууль жаахан зайтай байгаа нь их хэцүү юмаа. -Гэхдээ ингэлээ гээд яахав дээ. Ганцхан манайх ийм байдалтай байгаа биш. Энэ байдалдаа дасахаас өөр сонголт бид гуравт одоохондоо байхгүй л байна.

-Тийм дээ. Миний хөгшин ямар хоол идмээр байна. Би чиний хамгийн дуртай хоолыг чинь хийж өгөх үү. Чи минь амралтаа ердөө сайхан өнгөрөөж чадахгүй байсаар ажилдаа орох болох нь. Нүүж суусаар байгаад миний хөгшин бүр цутарчихаж гэж хэлээд Хэрлэн нөхөртөө өөрөө эрхлэх, эсвэл нөхрөө эрхлүүлж байгаагийн аль нь мэдэгдэхгүй инээмсэглэв. Галсан эхнэрийнхээ хэлсэн саяны үгийг сонсоод удахгүй ажилдаа орох дөхөж буйгаа саналаа. Баахан нүүдэл суудал болсоор байгаад өөрийгөө бараг ажилтай гэдгээ ч мартаж орхижээ. -Миний хань сайхан цуйван хийчих. Би энэ зоорийг нээх гээд оролдоод үзье хэмээн Галсан эхнэртээ хэлээд зоорины хаалгатай ноцолдож эхлэв.

-Хэрэггүй ээ, наадахаа орхи цаашаа. Хүн чамайг сайхан амар гээд байхад өөрийгөө зовоогоод л. Маргаашнаас л болно биздээ. Тэгээд ч одоохондоо манайд наад зоорины чинь хэрэг ер алга.

Галсан ч эхнэрийнхээ үгэнд эргэлзэх зүйлгүй орлоо. Нэгдүгээрт зоорины хаалгыг нээнэ гэдэг тийм амар биш, хоёрдугаарт энэ зоорийг нээж гэмээнэ дотор нь юу ч байж мэдэх юм гэсэн айдас түүнийг эхнэрийнхээ үгэнд ороход нөлөөлөв бололтой.Ингээд Галсан Хэрлэн хоёр гал түлж гэрээ сайхан дулаацуулж аваад дутуу цэгцэслэн новштойгоо ноцолдох их ажилд ханцуй шамлан орлоо. Хэрлэнгийн хувьд одоохондоо ажилгүй байгаа бөгөөд нөхрийгөө ганцаараа ажиллаж өрх гэрээ тэжээж яваа гэдэг утгаар нь аль болох амраах сонирхолтой байв. Ингэсээр нэг мэдэхэд л өдөр өнгөрч Саруулын хичээлээсээ ирэх цаг болжээ. Өвлийн улирал учраас эрт гэгээ тасарч цас бударч эхлэв.Галсан энэ удаа нөгөө Саруултай хамт ирдэг өчигдрийн охиныг дахиад хүрээд ирэх вий хэмээн битүүхэн болгоомжлон охиноо харуулдсаар. Ашгүй удсан ч үгүй охин нь ганцаараа ирлээ. Саруул аавтайгаа дуугарсангүй. Уг нь өмнө нь загнууллаа ч тэр дороо мартчихдагсан. Гэтэл энэ удаа нэг л биш ээ. Бүр нэг хар элгийн хүн шиг өөртэй нь хүйтэн хөндий харьцахад охиндоо жаахан гомдох шиг ч болов. Оройн хоолон дээр ч гэсэн охин аавтайгаа юу дуугарсангүйгээр барахгүй өрөөндөө ороод хаалгаа дангинатал түгжээд орондоо орчихов. Галсан охинтойгоо чухам яаж ярилцах учраа нэг л сайн олж өгөхгүй энэ тухайгаа эхнэртээ хэллээ. Гэтэл Хэрлэн үүнд нь ер ач холбогдол өгсөнгүй. “Удалгүй хуучин хэвэндээ орно биздээ.Найзыг нь явуулчихсан болохоор л тэгж байгаа юм. Санаа зовсны хэрэггүй дээ хө” гэж хэлээд унтахаар ороо заслаа. Нээрээ ч эхнэрийн нь үг үнэн юм шиг түүнд санагдаж охиныхоо өрөө рүү орох гэснээ больж бие засахаар гадагш гарлаа. Гадаа харин хаа очин тийм их хүйтэн байсангүй. Одод түгсэн шөнийн цэлмэг тэнгэрт өнчин саран хорвоо ерөнцийг гийгүүлж ядан байх мэт. Хашааны буланд байх жорлон руу хүрэхэд ойролцоогоор тавь орчим алхам болов. Ийнхүү Галсан бие засч аваад жорлонгоосоо гарах гэхэд хаалга нь нээгдсэнгүй. Жорлонгийн хаалга ийм амархан хөлдөөд наалдчихна гэж байж боломгүй санагдаж хүчлэн түлхсэн ч онгойсонгүй. Гэтэл доошоо ухсан жорлонгийн нүхнээс ямар нэгэн шажигнасан чимээ гарах нь тэр. Харанхуйд чухам юу байгаа нь үнэндээ харагдсангүй. Учир нь тэр чимээ чихэнд нь улам тод сонсогдож өөр лүү нь хэн нэгэн тэр доороос дөхөж байгааг илтгэх мэт. Галсан сандрах жорлонгийнхоо хаалгыг хар тэнхээгээр өшиглөснөөр сая хаалга нээгдлээ. Жорлонгоос арайхийн гарч ирсэн Галсан энэхэн агшинд олон жил хоригдоод эрх чөлөөгөө олж авсан хүн шиг баярлах сэтгэлд автав. Гар лүүгээ шууд орох гэснээ хэсэг азналаа. Саяын жорлонгийн нүхнээс сонсогдсон тэр чимээ юу байв. Жорлонгийн доошоо ухсан нүхнээс ямар нэгэн амьтан гарч ирэх нь энэ үү. Галсан энэ бодолдоо эрхгүй хөтлөгдөн бие засах жижиг модон байшин луу буцаад очлоо. Түрүүн дуулдаж байсан чимээ ор мөргүй замхран арилжээ. Нэг л ёозгүй сонсогдсон тэр чимээг дахин сонсоогүйдээ сэтгэл нь сэргэв.Галсан өөрийгөө хий юм сонсчээ гэж бодон гүнзгий амьсгаа аваад гэртээ орлоо. Эхнэр нь хэдийнэ гэрлээ унтраагаад орондоо ороод амжжээ. -Гадаа хүйтэн биш байна уу хө?

-Тийм ч хүйтэн биш байна аа. Цас овоо тогтуухан хаялж байна шөнөдөө шуурч мэдэх л юм. За тэр ч яахав, ядарч байна гэдэг жигтэйхэн. Унтъя даа. Галсан ингэж хэлээд эхнэрээ тэврэн нүдээ анин хэвтлээ.

Шөнө дундын үед Галсан дахин сэрлээ. Гадаа цасан шуурга шуурахаас өөр ямар ч чимээ аниргүй. Гэр нь хүйт даагаад нэг л ёозгүй. Гэтэл гал тогооны өрөөнөөс дахин юм түжигнэх чимээ сонсогдож эхлэх нт тэр. Хэн нэгэн этгээд нэгэн жигдхэн хэмнэлээр юм балбаад ч байгаа юм шиг. Гэрт нь биш хаа нэгтэйгээс сонсогдож байгаа биз гэж өөртөө хэлсэн ч яалт чгүй зэргэлдээ гал тогооных нь өрөөнөөс дуулдаад байв. Түрүүн унтахынхаа өмнө бие засахдаа жаахан айсандаа ч юм уу гэрийнхээ үүдийг хэдэн давхар цоожоор дангинатал түгжсэнсэн. Тэгэхээр гадны хүн орж ирэх ямар ч боломжгүй мэт санагдана. Саруул юм болов уу гэтэл энэ шөнө дундын үеэр галын өрөөнд юуг яах гэж тэгж балбах билээ. Галсан ийн бодсоор орныхоо хажууд байсан алхыг аваад босоод ирлээ. Энэ удаад эхнэрээ сэрээсэнгүй. Гал тогооны өрөө рүүгээ аажмаар дөхөх тусам нөгөө балбах чимээ тод сонсогдож байв. Гартаа барьсан алхаа улам чанга атгасаар гал тогооныхоо өрөөг нээж гэрлийг нь асаалаа. Галсангийн нүдэнд хэн ч өртсөнгүй. Харин өнөөх зоорины хаалгыг хэн нэг нь доороос нь цохиж байснаа болих нь тэр. Магадгүй өрөөний гэрэл гэнэт ассан болохоор зоорин доороос цохих тэр чимээ гэнэт гарахаа больчихов уу гэсэн бодол Галсангийн толгойд зурсхийн орж ирлээ. “Сая яалт чгүй зоорин доороос балбаж байсан даа” Галсан ийн бодсоор зоорины хаалгыг нягталж үзээд дотроос нь цохисон болов уу гэсэн ямар ч ул мөр олсонгүй. Тэгээд буцаж яваад галынхаа өрөөний гэрлийг унтрааж өрөөний буланд зогсоод дахин цохих тэр чимээг хүлээлээ. Магадгүй гэрэл унтраад чимээгүй болохоор зоорин доороос дахин цохино гэж тооцоолж байлаа.

5

Нам жим. Зоорин доороос балбах чимээ дахин гарсангүй. Галын өрөөтэй залгаа байрласан унтлагын өрөөнөөс эхнэрийн нь амьсгалахаас өөр юу ч энэ гэрт дуулдсангүй. Галсан өнөөх зоорины зүг чих тавьсаар багагүй хугацааг өнгөрөөв. Галсангийн нүүрээр хөлс дааварлажээ. Яалтчгүй зоорин доороос цохиж байсан тэр чимээ одоо дахин дуулдахаа больсон болохоор орлуугаа очиж эхнэрийнхээ өвөрт шургахыг завдан алхлаа. Гэтэл түүнийг дөнгөж галын өрөөнөөс гарах гэж байтал Хэрлэн “Чи чинь одоо ямар их даарчихаа вэ” гэж тодоос тод хэлэх нь тэр. Эхнэрээ зүүдэлж байна гэж бодсон ч Галсангийн нүд харанхуйлаад ирлээ. Эхнэрээ дуудаж “Чи сая юу гэв ээ?” хэмээн асуусан боловч Хэрлэн сэрсэнгүй. Галсан тэр хүйтэн биетэй этгээд хэн болохыг харахыг хүссэн ч эхнэрийн нь хажууд магадгүй азаар хэн ч байсангүй. Галсан ч эхнэрээ дахин дуудсангүй хажуугаар нь шургалаа. Түүний нойр хүрсэнгүй, гартаа атгасан алхаа ч тавьсангүй. Бие нь жихүүцэж муу ёрын адын бодлууд бүх оюун санааг нь эзлээд байлаа. Эхнэртэйгээ арав гаран жил амьдарч гал голомтоо бадрааж явахдаа ингэж барьц алдаж, айж сандарсан нь ер нь үгүй мэт бодогдоно. Уг нь Галсан угийн хүдэр чийрэг биетэй, хэр баргийн юмнаас айгаад байдаггүй зоримог эр атлаа энэ удаа тэр үл мэдэгдэх дуу чимээ, ялангуяа зоориноос багагүй жийрхэж байлаа. Хуучин байшиндаа амьдарч байхдаа нэг ч удаа ингэж хий сонсож бас эхнэр охин хоёр нь зүүдэндээ ярьж байгаагүй гэдэгт бүх хөрөнгөөрөө дэнчин тавихад ч бэлэн тийм их итгэлтэй байв. Гэтэл энэ хэдхэн хоногийн хугацаанд юу болоод өнгөрөв өө? Хамгийн уур хүрмээр нь энэ болж байгаа бүхний утга учир ердөө олдохгүй байгаад оршиж байв. Анхны шөнө охин нь зүүдэндээ зоориноос гармаар байна, хүйтэн байна гэж уйлаад л, эхнэр нь чи чинь ямар хүйтэн биетэй юм бэ гээд л...Бас тэр охины нь дагуулж ирсэн Цэнгэл гэдэг жаахан охин. Нүд нь шар шувууных юм уу гэлтэй пад харанхуй шөнө айхтар сайн харж тэр зоорийг хайж байдаг. Галсангийн энэ бодож байгаа бүх бодлууд нь хоорондоо ямар нэг зүйлээр холбогдоод ч байх шиг. Галсан ийнхүү бодол болон шаналан хэвтсээр үүр цайлгалаа. Энэ хугацаанд зоорин доороос дахин балбах чимээ гарах нь уу гэж чих тавин хүлээсэн хэдий ч юу ч сонсогдсонгүй.

Галсан дутуу нойртой хоносноос болж нүд нь улаанаар эргэлдсэн хүн галынхаа өрөөнд зоорины хаалгыг ширтэн гөлрөн сууна. Эхнэр охин хоёр нь зэрэг шахам босоцгоож өглөөнийхөө цайг уухаар уван цуван орж ирлээ.Саруулын аав руугаа ширтсэн харц өчигдөрийнхөөс ч илүү хурц хүйтэн болжээ. Өглөөний цайн дээр хэн ч юу ч ярьсангүй. Удалгүй охин ээждээ баяртай гэж

хэлээд хичээлийнхээ цүнхийг үүрэн сургууль руугаа гүйн одлоо. Галсангийн гар утсанд түүний ажилладаг барилгын компанийн албаных нь даргаас гурав хоногийн дараа ажилдаа орохыг нь сануулсан хоёр ч мессеж иржээ.

Галсан уг барилгын компанид инженер хийгээд гурван жил болж байгаа. Өвлийн улиралд барилгын компанийн захиалга харьцангуй багасдаг учраас энэ байдлыг нь далимдуулан амралтаа авсан нь энэ ажээ. Гэтэл амралтын энэ 14 хоног нэг мэдэхнээ дуусч байгаа нь Галсангаас илүү түүний эхнэрт хамгийн их харамсалтай байлаа. Мэдээж хэрэг нөхөрт нь тэр болгон олдоод байдаггүй амралтын өдрүүд нүүдэл суудал гэсээр байтал нэг л мэдэхэд дуусах дөхөж, хамтдаа өдрийг сайхан өнгөрөөнө гэсэн жаргалтай бодлууд нь бөхөх мэт болж байгаад сэтгэл нь гонсойсон биз.

Галсан өөрийгөө тайвшруулахыг хичээнэ. Уг нь энэ амралтынхаа хугацаанд шинэ орон гэрээ сайхан төвхнүүлж аваад ажилдаа орно гэж бодож байтал энэ байшинд болоод байгаа учир нь үл ойлгогдох зүйлүүдээс болоод сэтгэл нь түгшиж байв.Эхнэрээ бие засахаар явах гэхэд нь Галсан өөрөө ч мэдэлгүй “Болгоомжтой яваарай” гэхэд Хэрлэн гайхаж харснаа инээмсэглээд гарч одлоо. Удалгүй эхнэр нь гэртээ орж ирэхэд Галсан өнгөрсөн шөнийн зоорины хаалгыг доорос нь балбасан чимээний тухай ярьлаа. Гэхдээ жорлонд гацаж доороос нь ямар нэгэн нүдэнд үл үзэгдэх амьтан маш хурднаар өөр лүү нь ойртсон гэдгийг хэлэхээ азнажээ. Хэрлэн эхэндээ гайхаж байсан ч сүүлдээ Галсан хий юм сонссон гэж ятган тайвшруулахыг хичээж эхлэх нь тэр. Галсан ч гэсэн хэдий өөрийгөө хий юм сонссон байгаасай хэмээн эрхгүй хүсч байсан ч урьд шөнө дуулдсан тэр чимээ бол яах аргагүй бодитой байсан гэдгийг сайн мэдэж байлаа. Галсан өчигдөр зоорины хаалгыг нээхийг эрхгүй хүсч байсан бол одоо огт өөр бодолтой болжээ.Яавал энэ зоорийг илүү сайн түгжих вэ гэсэн бодол сэтгэлийг нь шаналгах нь тэр. Тэрээр энэ зоориноос ад зэтгэрийн амьтан гараад ирж гэмээнэ лав сайн юм болохгүй гэдгийг зөнгөөрөө мэдрэх шиг. Ингээд л энэ шөнөөс эхлээд Галсан унтахдаа алх бороохой тэргүүтнийг эхнэрээсээ нууцаар орныхоо хажууд тавьдаг боллоо. Энэ гэрийн ганц эр хүн болохоор түүнд эдгээр зэвсгүүдээс нь өөр үнэнч хань байхгүй мэт санагдана. Саруул охин ч аавдаа уурласан хэвээрээ. Энэ байдалд нь аав ээж нь хоёулаа эмзэглэх болж охиноо янз бүрээр аргадах боловч тусыг эс олно. Галсан ажилдаа орох болжээ. Охиных нь харьцаа тааламжгүй байгааг эс тооцвол гэрийн бусад бүх зүйлээ цэгцлээд амжсэн мэт түүнд санагдаж байв. Энэ орой ч гэсэн Саруул охин урьдын адил өрөөндөө ороод хаалгаа дотроос нь түгжээд гаралгүй нам жим боллоо. Галсан охиныхоо үүдэнд ирж “Саруул аа, миний охин өрөөнийхөө түгжээг тайл. Аав нь чамд бэлэг авсан. Тэгээд бас аав нь маргааш ажилдаа орох болох нь” гээд гартаа атгасан жижиг чихмэл бамбаруушийг өхөөрдсөн харцаар харснаа үнэрлээд авлаа. Харамсалтай нь Саруулын амнаас ямар ч үг гарсангүй, хаалганыхаа түгжээг ч тайлсангүй. Сүүлдээ Галсан уурлах ч биш, гуйх ч биш байдалтай яахаа мэдэхгүй зогсохыг харсан Хэрлэн нөхрөө тайвшрууллаа. -Миний хөгшин одоо унтаж амар аа. Би Саруултай маргааш ярилцана. Тэгээд чамайг маргааш орой ажлаа тараад ирэхэд чиньв Саруул урьдын адил аавыгаа хүзүүгээр нь тэврэн үнсүүлэх болно, чамд амлая

Эхнэрийнхээ хэлэхийг сонссон Галсан нээрээ л тайвшрах шиг болов. Ээж нь арай өөр аргаар ярилцаад учрыг нь олж дөнгөнө гэж тэрээр дотроо бодоод хөнжилдөө орлоо. Шөнө дунд болжээ. Галсан Хэрлэн хоёр тэврэлдэн тайван нойрсож байлаа. Гэтэл яг л шөнө дундын үед гал тогооны өрөөний өнөөх зоорины хаалгыг урьдынхаасаа илүү хүчтэйгээр балбах нь тэр.Галсан сэрлээ. Тэрээр орон доороо бэлдэж тавьсан зэвсгүүдээрээ өөрийгөө хангалттай зэвсэглэж аваад галын өрөө рүү дөхлөө. Өрөөнд ороод гэрэл асаасан хэдий ч үнэхээр хэн нэгэн тоос бостол шалан доороос цохих нь тэр. Зоорины хаалга эгээтэй л эвдрэх нь үү гэлтэй. Барьц алдан яахаа мэдэхгүй сандарсан тэрээр арайхийн сэхээ авах шиг боллоо. Хоёр гартаа том бороохой, төмөр шөвөг хоёрыг нэг нэгээр нь атгасан тэрээр зоорины хаалганы тэнд дөхөж очоод “хэн бэ чи?” гэсэн чанга дуугаар хашхиран асуув. Тэгмэгц цохих балбах чимээ нам жим болов. Галсан бүр бухимдаж гүйцжээ. “Новш минь чи гараад ир. Чи хэн юм бэ?” хэмээн хэдэнтээ цөхрөн хашхирлаа. Таг чиг, дахин чимээ гарсангүй. Харин энэ үед Хэрлэн цочин сэрээд нөхрийнхөө хажууд яаран сандран иржээ. Галсан бүх болсон явдлыг хэлэхэд Хэрлэн түүнийг тайвшруулаад хамтдаа унтлагынхаа өрөөнд эргэж ирлээ. Энэ шөнө тэд хоёулаа унтаж чадсангүй. Үүр цайхын алдад охин нь мөн л зүүдэндээ ярьж ямар нэгэн зоорь, дотроос нь гарч

ирэх гээд чадахгүй байгаа хэн нэгний тухай хойно урд нь оруулан зогсоо зайгүй шулганав. Эхнэр нөхөр хоёр охиноо тайвшруулах гэж багагүй сандралдсаар арай хийж үүр цайлгалаа.

6

Даваа гарагийн энэ өглөө Галсангийн гэрийнхэн хоорондоо юу ч ярьсангүй. Уг нь өглөөний цай болгон дээр ямар нэгэн хөгжилтэй зүйлийн тухай ярилцаж инээлдэцгээдэг байсан бол энэ удаа ядаж хэн нэгнээс нь хоолойгоо засах чимээ ч гарсангүй. Саруул охин жаахан идэж уусан болоод хичээлийнхээ цүнхийг үүрэн яаран гарч одлоо. Шөнийн болсон явдал одоо болтол санаанаас нь гарахгүй байгаа Галсан охиндоо баяртай ч гэж хэлж чадсангүй. Удалгүй Галсан ч ажилдаа явахаар гэрээсээ гарахдаа эхнэртээ “Болгоомжтой байгаарай. Юмыг яаж мэдэхэв, зоорь луу битгий ойртоорой” гэж хэлээд гарч одлоо. Харин Хэрлэн ганцаархнаа шинэхэн орсон байшиндаа айдас түгшүүрээс өөр ханьгүй хоцрох нь тэр. Хөршүүдтэйгээ танилцах гэж оролдсон ч яагаад ч юм өөрөөс нь нэг л дөлж дуугарч ядаад болсонгүй.Хөршүүдтэйгээ танилцаж чадаагүйдээ Хэрлэн урам муутайхан гэртээ буцаж ороод дутуу цэгцэлсэн сав суулга, хувцас хунартай ноцолдлоо. Ингэж байхдаа ч тэр Хэрлэн хөршүүдийн өөрийг нь огт тоохгүй, илэрхий зугтаж байсан нь бодогдож “Сүнс чөтгөр харсан амьтад шиг юун ч сүртэй юм бэ дээ” хэмээн өөрийн мэдэлгүй амандаа үглэв. Тэрээр дээд давхартаа гарч хураалттай хогшил хэрэгслээсээ ойр зуур хэрэглэх зүйл олдож мэдэх юм гэж бодоод ухаж гарав. Ухах тусам л улам сонирхолтой санагдаж бүр хэдэн цагаар суучихав. Гэтэл доод давхарт нь түжигнэх чимээ дуулдав. Охиноо ийм эрт хүрээд ирсэн юм болов уу хэмээн бууж ирсэн хэдий ч хэн ч байсангүй. Арай дахиад л өнөөх зоорийг чинь доороос нь нүдсэн хэрэг биш байгаа даа гэж бодоод хамаг бие нь жихүүцээд ирэв. Хэрлэн хоёр гартаа жижиг хогийн шүүр, хамуураа атгасан хэвээр байлаа. Гал тогооныхоо өрөөнд ортол өнөөх муу ёрын зоорь өөрийг нь хүлээгээд байж байгаа мэт Хэрлэнд эрхгүй санагдав.

Хэрлэн зоорь луу нэг хоёроор маш удаанаар алхан дөхлөө. Түүний зүрхний цохилт илт түргэсч гар нь үл мэдэг салгалж байгааг өөрөө тэрхэн агшинд анзаарсангүй бололтой. Хэрлэнгийн бүх анхаарао, оюун ухаан зоорины хаалган дээр төвлөрч өөрийн эрхгүй тийш дөхөх аж. Гэтэл энэ үед Хэрлэн өөрөөс нь гадна өөр хэн нэгэн тэр зоорины хаалгыг нүд салгалгүй ширтэж байгааг сая олж хараад давхийтэл цочих нь тэр. Галын өрөөний цонхны гадна талаас нэгэн үхдэл мэт цэлдэн хөх, цонхигор царайтай охин яг тэр Хэрлэнгийн дөхөж яваа зоорины хаалга руу нүд салгалгүй ширтэж байв. Тэрээр яг л Хэрлэнг зоорины дэргэд дөхөж очоод хаалгыг нь татаж онгойлгох тэр мөчийг тэсэн ядан хүлээж байх мэт. Эхэндээ зоорь луу дөхөж буй Хэрлэнд өөр зүйл рүү анхаарлаа хандуулах ямар ч сөхөө байгаагүй хэдий ч нүднийн нь буланд хэн нэгэн эрхгүй өртөхөд яалтчгүй цонх руугаа өндийн харсан нь энэ байлаа. Хэрлэн тэр этгээдийг хараад дуу алдан балмагдсан хэдий ч өнөөх охин харин Хэрлэн рүү огтхон ч харсангүй зөвхөн зоорь луу л тас гөлрөн ширтсээр. Одоо Хэрлэнд зоориноос илүү тэр охин аймшигтай санагдаж эхэлсэн бөгөөд тарж бутарсан ухаанаа цуглуулан байж охиныг тогтоон ажиглаад өнөөх Цэнгэл байхыг сая танилаа. Хэрлэн охины таниад “Чи энд юу хийж яваа юм бэ?” хэмээн асуусан хэдий ч Цэнгэл амьгүй мэт зоорь луу гөлөрсөн хэвээр. Бүр тэр охин хүний урманд ганц ч болов хөдөлгөөн хийгээгүйгээр барахгүй нүүрнийхээ арьсыг ч хөдөлгөсөнгүй. Хэрлэн өөрийг нь анхаарах сөхөөгүй байгаа охинтой гарч уулзахаар үүд рүүгээ яаран зүглэлээ. Тэрээр аль хэдийнэ гадаа гарч өнөөх галын өрөөнийхөө цонхны дэргэд ирсэн ч дөнгөж сая зоорины хаалгыг ширтэн зогсож байсан Цэнгэл бараа сураггүй арилаад өгчээ. Хэрлэнгийн сэтгэл нэг мөсөн түгшлээ. Тэрээр эргэж гэртээ орохоосоо ч жийрхэж байлаа. Бас дандаа л бараа сураггүй алга болчихдог тэр охин яагаад энэ хавиар ингээд эргэлдээд байгаад ч гайхаж эхлэв.Эхлээд тэр Цэнгэл охиныг хашаанаас нь дөнгөж гарахад араас нь очиж харсан хэдий ч аль хэдийн алга болсон байсан. Харин одоо бас дахиад л урьдын адил Хэрлэнгийн нүдэнд нь огтхон ч өртөлгүйгээр ор мөргүй арилаад өгч. Бас тэр охин зоорины хаалга руу айхтар зэвүүн харцаар нүд салгалгүй ширтэж байсан нь Хэрлэнгийн санаанаас гарч өгөхгүй зовоох аж. Ингээд Хэрлэн охиноо хичээлээсээ удахгүй хүрээд ирэхээр нь хамт гэртээ оръё гэж шийдээд хүлээсэн ч 30 орчим минут болоход Саруул байдаггүй. Гэрийнхээ нимгэн хувцастай гадаа зогсож байгаа Хэрлэн эрхгүй даарч, яалт чгүй гэртээ орохоор үүд рүүгээ дөхлөө. Гэхдээ тэрээр галынхаа

өрөө рүү ч харсангүй бараг нүдээ аних шахам чигээрээ гүйж унтлагынхаа өрөөнд оров. Түүний галын өрөө рүүгээ эргэж харалгүй гүйж орсон нь ч аргагүй биз. Түрүүн дээд давхартаа байхад доороос дуулдсан тэр чимээг зоорин доороос гарсан болов уу гэж таамаглаж байсантай нь шууд холбоотой. Хэрлэн унтлагынхаа өрөөний хаалгыг дотроосоо түгжжээ. Ядаж байхан саяын цонхоор нь зоорь луу ширтэж байсан хувхай царайтай Цэнгэл охины төрх санаанаас нь гарахгүй зовооно. Хэрлэн айсан сэтгэлээ тайвшруулахын тулд нөхөр лүүгээ ярья гэж бодлоо. Бүсгүй амьдралдаа айж үзээгүйгээрээ айж бүр нүдэнд нь нулимс гүйлгэнээд иржээ. Хотын төвөөс алслагдсан гэр хорооллын айл учраас суурин утас тавиулах боломжгүй, зөвхөн гар утсаар л бусадтай холбоо барьдаг нь энэ удаа Хэрлэнд дэндүү хяслантай санагдаж байв.Халаасаа сандран тэмтчих нь гар утсаа хайсан хэрэг байлаа. Хараал идмэр... Түүний халаас хоосон байх бөгөөд тэрээр ийн дуу алдаад түрүүн галынхаа өрөө рүү орохдоо утсаа зоорины хажуугийн ширээн дээр орхисноо сая саналаа. Дөнгөж энэ бодолтой нь зэрэгцэн галын өрөөнөөс дахиад нэгэн бөглүү чимээ гарах шиг болов. Үүнийг сонссон гэртээ ганцаархнаа бүсгүй яах ёстойгоо үнэндээ л мэдсэнгүй. Нуруугаараа хаалгаа дарж суугаад чимээгүй нулимс дуслуулж эхэллээ. Магадгүй чанга цурхиран уйлж гэмээнэ өнөөх зоорин доор байгаа ад зэтгэрийн амьтан сонсоод гараад ирэх юм шиг л түүнд санагдаж байсан нь лавтай. Дахин чимээ гарсангүй. Арваад минут өнгөрөхөд Хэрлэн сая нэг жаахан тайвшрав. Одоо түүний бодолд зөвхөн охин нөхөр хоёр нь хурдан ирээсэй гэсэн бодол л эргэлдэх аж. Тэрээр ямар ч хөдөлгөөнгүй суусаар. Гэтэл гэнэт түүний гар утасных нь хонх жингэнэж эхэллээ. Энэ нь Хэрлэнд төдийлөн таатай санагдаагүйгээр үл барам жаахан тайвширч эхлээд байсан сэтгэлийн нь айдсыг дахин сэдрээх нь тэр. “Галсан байж мэдэх юм” Хэрлэнд төрсөн энэ бодол өөрийн эрхгүй харилцуураа авах хүслийг бадраагаад ирлээ. Гэхдээ өнөөх дуугараад байгаа гар утас зоорины хажууд байгаа шүү дээ. Аягүй бол өнөөх Цэнгэл дахиад л зоорь луу ширтээд зогсож байж мэднэ. Бүр магадгүй зоорин доор байгаа тэрхүү үл мэдэгдэх этгээд өөрийг нь энэ өрөөнөөс нь гаргаж ирэх гэсэндээ утасных нь хонхыг дуугаргаж байгаа ч юм билүү. Ингэсээр Хэрлэн баахан эргэлзэж цаг алдсан хэдий ч утас дуугарсаар....

7

Хэрлэн бүр хөшиж орхижээ. Айснаасаа болоод асгарсан нулимс нь доошлл дусалж амжилгүй хацрыг нь исгэн тэндээ шингээ юу гэлтэй. Гэрт нам жим байх бөгөөд түрүүхэн жингэнэж байсан гар утасных нь хонх одоо бүр дуулдахаа больжээ. Хэрлэн хаалгаа налан суусан хэвээрээ л байв. Бүр босохоосоо ч айх шиг болж Галсан Саруул хоёрыг иртэл ингээд л энд суугаад байхаар шийдээд байлаа. Хэдэн цагаар ингэж сууснаа тэрээр өөрөө ч мэдсэнгүй. Нэг л мэдэхэд охиных нь гэртээ ирэх цаг аль хэдийн болоод бүр өнгөрсөн байлаа. Харанхуй болсныг Хэрлэн одоо л анзаарч байгаа бололтой өрөөнийхөө гэрлийг яаран асаалаа. Ингээд гэрэл ассанаар Хэрлэн жаахан тайвширч сэтгэлд нь хургасан айдас үргэв бололтой Хэрлэнгийн айсан сэтгэл нь одоо тайвширсан болохоор өнөө хүртэл ирээгүй байгаа охиндоо санаа зовж эхэллээ. Тэр аажуухан өндийв. Унтлагынхаа өрөөний хананд үүд рүүгээ харуулж тавьсан толинд өөрийнхөө нулимсанд халтардсан төрхийг хараад гэнэт инээд нь ч хүрэх шиг болов. Юу ч болоогүй байхад ямар ч утгагүй юмнаас айж бүр нулимс унагачихсан байх шив гэж Хэрлэн өөртөө дуулдах төдий хэллээ. Гэхдээ тэрээр магадгүй үүдэнд нь хэн нэгэн өөрийг нь хүлээж байна гэж бодсон уу ямартай ч унтлагынхаа өрөөний хаалгыг шууд нээхийг хүссэнгүй. Толины доор байрлах гурван шургуулгатай шүүгээний хамгийн дээд талын шургуулгыг аяархан татаад нойтон салфеткаар нүүрээ арчсан болов. Аль хэдийн 19 цаг өнгөрч байлаа. Хэрлэнд ядаж нөхөр охин хоёроо ирэхэд хоолоо бэлдсэн байх ёстой гэсэн үүрэгт бодол толгойд нь орж ирлээ. Ингээд тэрээр гүнзгий амьсгаа аваад хаалганыхаа түгжээг өөртөө их л эргэлзсэн байртай торхийтэл тайлж хаалгаа нээлээ. Хаалга чихран дуугарч удаанаар нээгдэхэд магадгүй азаар Хэрлэнгийн нүдэнд хэн ч өртсөнгүй. Коридор гэж нэрлэж заншсан үүдний өрөөнийхөө гэрлийг мөн асааснаар гэр тэр чигтээ л гэрэл гэгээтэй болох шиг Хэрлэнд санагдав. Одоо тэрээр галынхаа өрөө рүү орохдоо түрүүчийнх шигээ айхаа больжээ. Гэхдээ бодлын нь мухарт өнөөх амьгүй мэт гөлрөн зогссон Цэнгэл охин дахин цонхоор нь зоорь луу ширтээд байж байх вий гэсэн айдас хургасан хэвээр. Гал тогооныхоо өрөөнд ормогцоо хаалганы хажууд байх унтраалгыг яаран дарж гэрэл

асаалаа. Өрөөнд хэн ч байсангүй, бас цонхны цаана ч хэн нэгэн харагдсангүй. Зоорины хажууд байрлах хоолны том ширээн дээр тавьсан гар утсаа авлаа. Галсан түүн рүү хэд хэдэн удаа залгажээ. Нөхөр лүүгээ залгах гэснээ хэмнэж мессеж бичиж зогссон Хэрлэн өмнө нь галын өрөөнд дэвссэн байсан хивсийг хэрэггүй л хуйлав уу даа хэмээн бодох аж. Магадгүй хивсийг нь авсан болохоор зоорин доор янз бүрийн хулгана энэ тэр гүйлдэхэд тэр чимээ нь тод сонсогдоод байгаа биз гэж өөртөө хэллээ. Гэхдээ тэрээр ийм хүйтэн өвлийн улиралд хүйтэн зооринд ямар оготно байх билээ гэж бодсон ч энэ бодолдоо ач холбогдол өгөхийг хүссэнгүй. “Охин одоо болтол ирдэггүй. Миний хөгшин ирэх дөхөж байна уу. Би ганцаараа жаахан айгаад байна” гэсэн Хэрлэнгийн мессежийг Галсан авчээ. Гадаа ийм орой болчихсон байхад Саруул одоо болтол гэртээ ирээгүй байгаа нь Галсангийн санааг эрхгүй зовоох нь тэр. Бас дээрээс нь Хэрлэнгийн жаахан айгаад байна гэсэн үг Галсанд нэг л ёозгүй санагдаж Хэрлэн рүү залгалаа.

-Байна уу. Хөгшин нь одоо ажил дээрээсээ гарлаа. Айх хэрэггүй ээ, намайг очтол зурагтаа асаагаад тайвшраад сууж бай? Би удахгүй за юу

-ЗА. Гэхдээ Саруулыг одоо болтол ирэхгүй байгаад бүр санаа зовоод тогтож сууж ч чадахгүй нь, чи хурдан ирээрэй. -За ойлголоо, удахгүй

Галсан ингэж хэлээд утсаа салган хийж байсан ажлаа дутуу орхин ажил дээрээсээ яаран гарлаа. Гадаа маш хүйтэн байх бөгөөд үе үе цасан шуурга шуурч, тэнгэр бүүдийн сааралтана. Галсан нэг л мэдэхэд гэрийн зүг такси барин хурдалж байв. Гэрлүүгээ нэлээд дөхөж ирээд машинаасаа бууж явган гүйлээ. Гэтэл яг түүний өмнөх зам дээр Саруул охин нуруугаа бөгтийлгөн алхаж явах нь тэр.Саруул аа хэмээн дуудтал охин зогтусав. Харанхуйд андуурсан байж мэдэх юм хэмээн бодож байсан Галсан охиныг зогсохоор Саруул мөн байна гэж баттай итгэн гүйж очлоо. Өвлийн пальтохоо малгайг өмссөн жаахан охин Галсангийн нүүрлүү толгойгоо өргөн харах үед тэрээр цочсондоо золтой л ухаан алдчихсангүй. Шөнийн харанхуйд ч тод ялгармаар зэвхий цагаан царайтай Цэнгэл охин Галсанг тас гөлрөн ширтсээр. Галсан юу ч хэлж чадахгүй ээрч байснаа Цэнгэлийг тойрон гэрийнхээ зүг гүйж одох нь тэр. Эргэж харахаасаа ч жийрхэн яаран гүйх Галсангийн чихэнд “Би дараа ирнэ гэж хэлсэн биздээ” гэсэн үг сонсогдох шиг. Гэртээ дөнгөж ортол гараа элгэндээ зөрүүлэн тэвэрсэн Хэрлэн санаа нь зовсон нүдээр нөхрөө угтлаа. -Охин ирдэггүй би бүр санаа зовоод байж байна. Одоо яах вэ?

-Харин л дээ. Уг нь сая замд таарсан жаахан охин яг Саруул шиг харагдаад. Тэгтэл биш байдаг байгаа. Галсан ингэж хэлэхдээ Цэнгэлийн үүрч явсан цүнх, гадуур хувцас нь яг Саруулынхтай ижилхэн байсныг саналаа. Арай Саруулыг маань тэр үхээрийн царайтай охин... гэж бодсоноо хар эрчээрээ гүйж гарав. Хашааныхаа үүдэнд хальтарч унаад босохдоо Галсан хувцасаа ч гүвсэнгүй. Тэрээр саяын Цэнгэлтэй тааралдсан тэр харанхуй гудамж руу гүйсээр хүрч ирлээ. Эл хуль оргисон энэ бөглүү газар ямар ч хүн амьтан байсангүй. “Саруул аа миний охин хаана байна аа” хэмээн хашхирах Галсангийн дууг хэн ч сонссонгүй ээ. Галсан уруу царайлсаар шөнө дундын үед гэртээ ганцаараа иржээ. Саруул охин гэртээ ирээгүй байх бөгөөд Хэрлэн ч бүр цөхрөнгөө барж гүйцжээ. Охиныхоо очсон байж магадгүй гэсэн бүх газар луу утасдсан боловч хаана ч байсангүй. Охиндоо санаа зовсон эхнэр нөхөр хоёр шөнө цурам хийлгүй хоножээ. Өглөө болж нар мандахтай зэрэгцэн Галсан Саруулын сургууль руу охиныхоо сургийг гаргахаар яаран гарлаа. Хэрлэн хэдий хамт явахыг завдсан ч Галсан охин ирж магадгүй тэгвэл над руу утсаар ярьж хэл гэхэд үгэнд нь орж үлджээ. Галсан охиныхоо ангийн багш Ганцэцэгтэй уулзаж учир явдлаа ярихад охин нь өчигдөр хичээлдээ ирээгүй гэсэн хариу сонсчээ. Галсангийн сэтгэлийн түгшүүр шаналал бүр ч нэмэгдээд ирлээ. Өчигдөр өглөө охин нь гэрээсээ гараад сургууль руугаа очоогүй байх нь ээ. Ангийн нь сайн найз нөхөд байдаг болов уу гэж Галсанг асуухад Ганцэцэг “Анх шилжиж ирснээс хойш хэнтэй ч юу ч яриагүй ангийнхантайгаа дотносч арай амжаагүй байгаа” гэж хариулжээ. Галсангийн бүх горьдлого талаар болов. Галсан урамгүйхэн сургуулийн үүд рүү алхаж байснаа гэнэт нэгийг санав бололтой Ганцэцэг багш руу эргэж “Уучлаарай багш аа. Ингэхэд танай сургуулийн бага ангид Цэнгэл гэж охин сурдаггүй биз. Аавтайгаа хоёулхнаа амьдардаг байсан. Саяхны нэг өдөр гэр нь шатаад аав нь өөд болсон гэсэн” хэмээн асуулаа. Энэ үгийг сонссон Ганцэцэг багшийн царайд илт гайхсан төрх тодроод ирэв.

-Мэдэхгүй ээ. Тийм охин одоо байхгүй дээ

Галсан багшийн энэ хариултын “одоо” гэсэн үгийг онцолж сонссонгүй гарч оджээ. Тэрээр ажил төрлөө ч бүр умартаж орхиод зөвхөн охиноо гэр хүртэлх замаараа хаа сайгүй хайсаар ямар ч үр дүнд хүрсэнгүй. Өмнө нь хэзээ ч гэрээсээ гадуур ганцаараа хонож үзээгүй охиндоо ямар нэгэн муу юм тохиолдсон хэрэг биш байгаа даа хэмээн шаналан алхсаар нэг л мэдэхэд хашааныхаа өмнө тулж иржээ. Хэрлэн түүнийг хүлээгээд гэрийнхээ үүдэн дээр нөмгөн хувцастай зогсож байв.Тэд хоёулаа бие биесээ асуусан харцаар ширтэж байлаа. Өдөр болоод ирэх үест эхнэр нөхөр хоёр аргаа баран цагдаагийн газар очиж охиноо алга болсон хэмээн тэмдэглүүллээ. Газар дээрх ганц хайртай охин нь туйлын эрх танхи учраас яавч хэл чимээгүй гадуур тэнэж алга болохгүй гэдэгт тэдний хэн хэн нь бат итгэлтэй байв. Үдэш болжээ. Саруул бараа сураггүй хэвээр. Ядахад өвлийн улирал болохоор 17 цаг өнгөрөв үү үгүй юу гэгээ тасарчихаар охиноо харуулдсан эхнэр нөхөр хоёрын сэтгэл үгээр илэрхийлэхийн аргагүй хөндүүрлэж байлаа. Удалгүй шөнө болов. Тэд охиноо хүлээн ганц хором цурамхийгээгүй, хэлэн дээрээ юу ч тавиагүй болохоор аргагүй ядрав бололтой унтлагынхаа өрөөний орон дээр хоёулаа бүхлээрээ хэвтээд өгчээ. Шөнө дундын үед Галсан дахиад л гэнэт сэрлээ. Аргагүй ядарсан учир тэд нэг мэдэхнээ нам унтчихсан байжээ. Хэрлэн гадуур хувцастай тэр чигээрээ нөхрийнхөө хажууд нулимсандаа хавдсан нүдээ гараараа хагас дараад унтаж байлаа. Үүдэнд хөлийн чимээ гарах нь тэр. Охиноо ирсэн юм биш байгаа хэмээн баярласан Галсан Саруул аа, чи юу хэмээн аяархан дуудсаар үүднийхээ өрөөнд орж гэрэл асаатал хэн ч байсангүй. Байшингаасаа гарч хашааныхаа гэрлийг асаасан хэдий ч тэр том хашааг нэлэнхүйд нь гэрэлтүүлж үнэхээр чадсангүй. Битүү цас даржээ. Энэ шөнө харин тогтуухан байх бөгөөд хашааны сүүмгэр гэрлийн тусгалд Галсангийн нүднээ модон жорлон өртлөө. Арай энэ жорлон дотор охин нь байгаа юм биш биз гэсэн бодол яагаад ч юм Галсанд төрөөд болсонгүй. Галсан үл мэдэг мөрөө хавчаад гараа өмднийхөө халаасанд хийж жорлонгийнхоо зүг алхлаа. Үнэхээр энэ модон жорлон руу дөхөх тусам Галсан нэг л зүрх алдаад байгаадаа өөрийгөө гайхаж байлаа. Ингээд тэрээр нэг мэдэхэд жорлонгийн хаалганы өмнө тулж иржээ.

Галсан хоолойгоо нэг сайн засаад хаалгыг нээтэл өнөөх Цэнгэл охин Галсанг хүлээж байсан юм шиг өөдөөс нь хүйт даасан харцаар ширтэн зогсоно. -Чи охиноо хайж байна уу?

-Хараал ид гэж. Чи энд юу хийж байгаа юм. Миний охин яасан, Саруул хаана байна? Галсанг ингэж асууж дуусаагүй байтал шавар шавхайд хутгалдсан болов уу гэмээр сурагчийн дүрэмт хувцастай жаахан охин хажуугаар нь гараад гүйчихэв. Цэнгэл хашааны хаалгаар гарч одлоо. Галсан араас нь хөөж барих гэснээ болиод гэнэт зогтусах нь тэр. Учир нь Цэнгэлийн гүйж одсон цасан дээр хэн ч гишгэсэн дурайсан тод хөлийн мөр гарах ёстой биш үү. Гэтэл Цэнгэл охины гүйж одсон тэр битүү цас бүрхсэн зам дээр мөр гээд оноогоод хэлчихээр юм үнэндээ л байсангүй. Гайхаш тасарсан Галсан өөрөө цасан дээр гишгэж үзэх нь энэ цасан дээр гишгэсэн хүний хөлийн мөр гарч байгаа эсэхийг нягталж байгаа мэт. Галсан гал тогооныхоо өрөөнд ороод тамхи асааж бодол болон суулаа. Цэнгэл анх Саруулыг дагаж ирэхдээ яг л саяын өмссөн шавар шавхай болсон дүрэмт хувцастайгаа байсан нь тодхон санагдаж байв. Галсан саяын болсон явдлаас үүдэн энэ хувхай царайтай жаахан охин яавч амьд хүн биш гэсэн дүгнэлтэнд хүрээд байлаа. Анх энэ үхээрийн цонхигор царайтай охин яаж яваад Саруултай танилцсан тухай ч өмнө нь охиноосоо асууж байгаагүйдээ Галсан одоо харамсаад барахгүй байх аж. Бас тэгээд сая тэр Цэнгэл “Охиноо хайж байна уу?” гэж асуусныг нь эргээд бодохоор нэг л зэвүүн санагдаад болсонгүй. Саруулыг гэртээ ирээгүйг тэр амьд үхсэн нь мэдэгдэхгүй Цэнгэл охин сайн мэдэж байгаа байх нь. Галсан ийнхүү гайхаш тасран шаналсаар нэг мэдэхнээ ширээгээ дрэлэн зүүрмэглэж орхижээ. Нэг цаг орчим л өнгөрсөн болов уу. Тэрээр ямар нэгэн юм түжигнэх чимээнээр гэнэт сэрлээ. Өнөөх Цэнгэл охин аль хэдийнэ галынх нь өрөөнд ороод ирчихсэн зоорины хаалгыг нээх гэж хар тэнхээгээрээ хүчилж байх нь тэр. Галсан нүдэндээ ч итгэсэнгүй. Харин Галсанг сэрснийг мэдсэн Цэнгэл даруйхан гарч одлоо.

8

... Галсан яахаа ч мэдэхгүй дэмий л зоорины хаалгыг тас гөлрөн суусаар өглөө болгожээ. Ар араасаа учир нь үл ойлгогдох зүйлүүд болсоор эцэст нь охин нь ор сураггүй алга болсонд Галсан цочирдож ухаан нь балартав бололтой. Галсан эхнэртэйгээ юу ч ярьсангүй. Харин чимээгүй гөлрөн суусаар байснаа өдөр болонгуут юмаа мартсан хүн шиг гэнэт хэл чимээгүй гарч одлоо. Саруул сураг чимээгүй хэвээр. Уг нь Хэрлэн нөхөртэйгээ ярилцаж өчигдрийн Цэнгэлийн цонхны цаанаас зоорины хаалга руу цоо ширтэж байсан тухай хэлэхийг оролдсон ч охиндоо санаа нь зовоод хүнээс үг сонсохтой манатай болсон Галсан эхнэрээ ойшоогоогүй аж. Хэрлэн гэртээ ганцаараа охиноо, бас хаашаа явсан нь мэдэгдэхгүй нөхрөө хүлээхийн хажуугаар өчигдрийн болсон явдал санаанд нь орж сэтгэлдээ жихүүцэж байлаа. Энэ байдалтайгаа удаан эвлэрч чадаагүй Хэрлэн гадуур хувцасаа өмсч гэрээ цоожлоод автобусны буудлын хажуугийн дэлгүүрт ороод зогсчихов. Юу ч худалдаж авахгүй хирнээ зүгээр л цонх руу ширтэн зогсох үл таних бүсгүйг дэлгүүрийн худалдагч ад үзэж байгаа нь андашгүй байлаа. Хэрлэн уг нь энэ байдлыг нь тоохгүй дэлгүүрт зогсоод байж чадах байсан хэдий ч охиноо гэртээ ирж мэдэх юм гэж санаад гараад гүйчихэв. Саруул өөртөө нэг түлхүүртэй учраас хүн байхгүй байсан ч хамаагүй гэртээ ороод ганцаараа айж эмээх вий гэсэн бодол Хэрлэнг түргэн алхахад нь эрхгүй нөлөөлөв бололтой. Хэрлэн гэртээ иржээ. Гэрт хүн ирсэн болов уу гэх ямар ч шинж тэмдэг алга. Саруул ирээгүй байлаа. Охиноо ирээгүйд эхийн сэтгэл хямарч урам нь хугарчээ. Уг нь сая гэр лүүгээ бараг л гүйх шахам явж ирэхдээ үнэхээр охиноо ирчихээд ээжийгээ хүлээж байгаа юм шиг л санаж байсансан.

Охиндоо зовсон эхийн сэтгэл одоо юунаас ч айхаа больсон бололтой. Хэрлэн галынхаа өрөөнд орж гал түлж эхэллээ. Магадгүй охиноо жигтэйхэн их даарчихсан ирэх байх, ирэхэд нь ядаж гэрийг нь дулаахан байлгахсан гэсэн сэтгэл нь түүнийг ийм үйлдэл хийхэд хүргэжээ. Шавар пийшинд шад пад хийн асах гал руу ширтэн бодол болон суух Хэрлэнгийн нүдэнд охиндоо санаа зовсных нь илрэл болсон нулимс мэлтгэнэж байлаа. Оройхон Галсан том биетэй монгол банхар нохой хүзүүнээс нь хөтөлсөөр гэртээ ирлээ. Уг нохой бол энэ байшинд нүүж ирэхээсээ өмнө хуучин хашаагаа мануулдан байсан нохой нь билээ. Шинэ газарт нүүж ирэх гээд түр хугацаанд хуучин хөрш айлдаа орхиод одоо ийн авчирч байгаа ажээ. Харин Хэрлэн нохойгоо айлд орхисноо түр мартагнаад байсан бөгөөд Банхарыгаа хараад жаахан ч гэсэн баярлав. Галсан Хэрлэн хоёр хоорндоо ямар ч үг сольж зөвлөлдөлгүйгээр нохойгоо шууд галынхаа өрөөнд орууллаа. Энэ нь магадгүй өнөөх зоорьтой холбоотой байсан биз. Үнэндээ энэ байшинд дахин нэг хононо гэхээс тэдний хэн хэний нь яс хавтайх шиг болж байсан ч охиноо энд хүрээд ирнэ гэсэн бодол нь байшинд аргагүй уяж байлаа. Галсангийн гэр нь хүйт даагаад нэг л зэврүүн. Охиндоо санаа зовнисон эцэг эхийн сэтгэлийг нохой нь хүртэл ойлгосон бололтой пийшингийн хажууд эвхрэн хөлөө дэрлэн гунигтай хэвтэнэ. Галсан Хэрлэн хоёр ээлж ээлжээр очоод л нохойгоо эрхлүүлэхэд нь Банхар үүнийг нь хүлээж байсан юм шиг хүзүүгээ сунгаж өгөх нь ингэж эрхэлсээр байгаад сурчихсныг нь илтгэх аж. Тэд ийнхүү юу хийхээ мэдэхгүй дэмий л охиноо хүлээн шаналж гадаа гарч харуулдсаар нэг л мэдэхэд харуй бүрий болжээ. Эхнэр нөхөр хоёр жаахан хуурай идэх юм идэж цай уужээ. Тэд унтлагынхаа өрөөнд орохын өмнө Банхарыгаа сайн хооллож аваад гал тогооныхоо өрөөнд үлдээлээ. Хэдий шөнө болсон ч эхнэр нөхөр хоёрын хэн хэнийх нь нойр хүрэхгүй сэрвэлзэх аж. Унтлагын өрөөний том ханын цаг чаг чаг хийн дуугарах нь энэ гэрт чимээ гаргадаг цорын ганц эд мэт. Гэхдээ энэ цагны дуу бага ч атугай тайвшралыг илтгэх биш, харин ч ямар нэгэн санаанд оромгүй айдас түгшүүр ирж явааг Галсанд анхааруулж байгаа мэт үргэлжлүүлэн цохилсоор. Галсан дагзаа салаавчлан орон дээрээ бөгтийн сууна. Ийнхүү унтлагынхаа өрөөний орон дээр зэрэгцэн суух эхнэр нөхөр хоёр цаг орчим амнаасаа ганц ч үг унагахгүй байснаа Хэрлэн сая ам нээлээ. -Өчигдөр чамайг ажилдаа явсан хойгуур өнөөх Цэнгэл ирээд явсан. Яагаав манай Саруулыг дагаж ирдэг охин

Эхнэрийн нь хэлсэн энэ үг Галсангийн анхаарлыг эрхгүй татаж толгойгоо өндийлгөн “Тэгээд?” гэж асуув.Хэрлэн сандарч буй бололтой хуруугаараа оролдож байснаа гүнзгий амьсгаа авч цааш үргэлжлүүлэн ярилаа. -Би чамайг явсан хойгуур хэдий өдөр байсан ч жаахан айгаад дэмий байхаар хөршүүдтэйгээ

танилцаж гэртээ урьж оруулъя гэж бодсон юм. Тэгтэл харин “Манайд ор” гэж хэлэхийг минь сонсоод баярлах нь битгий хэл гэрийнхээ хаалгыг тас хийтэл саваад надтай ганц ч үг сольсонгүй. За яахав, их л ааш муутай хөрштэй болждээ гэж бодоод гэртээ орж ирээд дээд давхартаа новшоо цэгцэлж байлаа. Гэтэл доор ямар нэгэн юм түжигнэх чимээ гарсан. Хэн нэгэн магадгүй Саруулыг овоо эртхэн ирсэн юм болов уу гэж бодоод буугаад хартал хэн ч байхгүй байсан. Арай дахиад л нөгөө зоориноос гарсан чимээ биш байгаа даа гэж бодоод галынхаа өрөөнд ортол өнөөх Цэнгэл гэдэг охин чинь цонхны цаанаас зоорь луу гөлийчихсөн харж байдаг байгаа. Би маш их айсан. Бүр хамгийн аймшигтай нь тэр охин намайг огтхон ч анзаарахгүй яр л үхээд хөшчихсөн хүн шиг зоорь луу ширтээд л байлаа. Би жаахан сэхээ аваад юу хийж явааг нь асуухаар гараад хартал байхгүй болчихсон байсан. Би яахаа ч мэдэхгүй гэртээ ганцаараа охин та хоёрыг хүлээсээр орой чам руу мессеж бичсэн нь тэр. -...Цэнгэл гэнэ ээ? Тэр муу үхээрийн охин юу шиншилж яваа юм бол?

Галсан ингэж хэлээд чимээгүй боллоо. Хэрлэн саяын үгийг нөхөртөө хэлэхдээ дахин айдаст автаж Галсангаас эрхгүй тайвшруулсан, аргадуулсан ямар нэгэн дулаахан үг сонсохыг хүссэн ч Галсан ойлгосонгүй. Тэрбээр эхнэрээ тайвшруулах ч сөхөөгүй өөрөө айдаст автсан бололтой. Охиндоо санаа зовохын хажуугаар тэр Цэнгэл гэдэг охины тухай учир нь үл ойлгогдох бөөн асуултууд Галсангийн толгойд эргэлдэж байлаа. Гэрт дахиад л чимээ аниргүй болжээ. Өнөөх цагний чаг чаг хийн цохилох дуун адын муу ёрын зүйл болох цаг мөч улам ойртож буйг эхнэр нөхөр хоёрт сануулж ядан байх мэт. Ханын цаг ийнхүү цохилох чимээний хажуугаар үе үе нэгэн содон чимээ сонсогдох нь Галсангийн шүдээ хавирах дуу байлаа. Хэрлэн нөхрийнхөө шүдээ хавирч байгааг анзаарсан ч гүй магад сонирхсон чгүй бололтой.Хэрвээ Галсанг шүдээ хавирахад нь Хэрлэн нөхөр лүүгээ харсан бол нэгэнт хуралдаад байсан айдас нь бүр ч нэмэгдэх байсан биз. Учир нь Галсан яг л амьд үлдэх боломжгүй болоод эцсийн хүчээ шавхан дайсантайгаа тэмцэх гэж байгаа араатны нүдээр шал руу ширтэж байжээ. Охиноо өнөөг хэр нь ирэхгүй байгаа энэ үед Галсан чухам яах ёстойгоо ердөө мэдэхгүй байлаа. Тэрээр барьц алдан айдаст автсан ч хайртай эхнэр охин хоёрт нь ямар нэгэн муу юм болвол эцсээ хүртэл хамгаалан тэмцэх болно гэх бодолтойгоо зэрэгцэн шүдээ хавирах аж. Галсан ингэхдээ чухам хэнийг занаад байгаагаа ч өөрөө ойлгосонгүй. Ямартай ч хэн нэгэн этгээд гэр бүлд нь муу юм хийхээр бүр улайраад байх шиг санагдаж тэр үл үзэгдэгч этгээд чөтгөр, шулам, ороолон ер нь юу байсан ч хамаагүй түүнтэй нэгийгээ үзэхсэн гэсэн бодол Галсанг байж ядуулна. Гэнэт л галын өрөөнд нохой нь хуцаж архиран бөөн үймээн болох нь тэр. Галсан ч яг л энэ мөчийг хүлээж байсан юм шиг галын өрөө рүүгээ хэдхэн харайгаад орлоо. Хэрлэн ч нөхрөөсөө хоцролгүй араас нь даган яаран ирэв. Нохой нь улаан галзуу зоорины хаалга руу хуцаж тойрч эргэлдэх аж. Үнэндээ тэр зоорь луу хуцах ямар шалтгаан байгааг эхнэр нөхөр хоёр хоёулаа сайн ойлгосонгүй. Тэд нохойгоо арайхийн тайвшруулжээ.

Энэ үйл явдал яг л Галсангийн таамаглаж байсан шиг болсон ч нохой арай л хурдан ид шидээ үзүүлэх шиг санагдаж байв. Энэ шөнөжингөө Галсан нохойтойгоо хамт өнөөх зоорийг харуулдаж үүр цайлгасан ч ямар нэгэн чимээ дуулдсангүй. Өвлийн сүүмгэр наран тэнгэрт хөөрсөн нь энэ жихүүн зэврүүн хорвоог бүлээцүүлэхээс нэгэнт өнгөрөө юу гэлтэй. Галсан Хэрлэн хоёр галынхаа өрөөний ширээг дэрлэн сандал дээрээ суугаагаараа унтжээ. Хэрлэн нөхрөөсөө түрүүлж сэрлээ. Гэр нь хүйт даагаад нэг л зэврүүн. Нохой нь өнөөх зоорины хаалгыг дээрээс нь дарж цагираглаад хэвтсэн байх бөгөөд үүнийг харсан Хэрлэн баярлах ч шиг болов. Банхар нь ингээд л зоорины хаалган дээр хэвтээд байвал магадгүй дор нь байгаа ад зэтгэрийн амьтан гарч ирж чадахгүй юм шиг түүнд санагдана. Хүнийг ойр дотныхон нь орхиод явсан ч нохой л эзэндээ үнэнч хэвээр хамт үлддэг гэсэн хэзээ ч юм бэ дээ хаа нэгтээ сонсож байсан яриа Хэрлэнгийн санаанд орохтой зэрэгцэн Банхарынхаа хүзүүг илж эрхлүүлээд өрөөнөөс гарлаа. Эхийн сэтгэл горьдлого гэдэг хэзээ ч тасардаггүйг энэ удаа Хэрлэн ч бас харуулав. Магадгүй охиноо хүрээд ирсэн ч юм билүү гэж горьдсон тэрээр Саруулын өрөө рүү орж хоосон байхыг нь хараад сэтгэл нь бүр гонсойчихлоо. Саруулын удахгүй болох төрсөн өдрөөрөө өмсөнө гэж бэлдэж байсан гоёлын хувцас нь орон дээр нь эзнээ хүлээн гунигт автан хэвтэх мэт.Хэрлэн орон дээр суух биш уначихав. Охиныхоо дэрийг үнэрлэн суух эхийн хацрыг доголон нулимс исгэн доошилж байлаа. Тэгтэл гэнэт галын өрөөнд тар няр хийх чимээ гарч нохой нь хуцах нь тэр. Хэрлэнгийн сэтгэлд дахин бөөн айдас түгшүүр хуралдаж нөхрийнхөө байгаа өрөө

рүү яаран гүйж орлоо. Дахиад л өнөөх зоорь ... хэмээн бодсон Хэрлэн нөхрийнхөө сандлаас унасныг хараад санаа нь зовох биш харин ч баярлав бололтой. Галсан сая сэхээ аван босч ирээд “Хөгшин чинь бүр айхтар хар дарж зүүдлээд сандлаасаа хүртэл унадаг байна шүү” гэж хошигнохыг хичээсэн ч түүний нүүрэнд айж түгшсэн төрх тодхон харагдаж байгааг Хэрлэн анзаарчээ.

-Миний хөгшин тэгээд яг юу гэж хар дарж зүүдлэв дээ? -Заавал сонсохыг хүсээд байгаа юм уу? -Ярь л даа, сонсмоор байна

-Өмнө нь хэзээ ч ийм муу ёрын зүүд зүүдэлж байсангүй. Энэ хараал идсэн зоорин доороос Саруулын аврал эрэн уйлах чимээ сонсогдох шиг болоод... Галсан ингэж хэлээд түгдрээд ирэв. Түүний сэтгэл айдас түгшүүрээр дүүрэн оволзож байгаа бололтой харц нь тогтохгүй ийш тийш үсчих аж. Нөхрийнхөө энэ хэлснийг сонссон Хэрлэнгийн дотор харанхуйлаад ирлээ. Тэрээр нэг л мэдэхэд өнөөг хэр нь Банхарын дээр нь хэвтэж байгаа зоорин дээр харц нь тусчээ. Галсан яриагаа үргэлжлүүллээ.

-Саруул аав аа гээд л уйлаад байсан. Би энэ зоорины хаалгыг нээхийг үнэхээр хүсэхгүй байсан ч хаалгыг нь нээх гэж оролдож эхэлсэн. Зоорины хаалгыг хариугүй нээх гэж байтал хэн нэгэн хүн наадахаа битгий нээ, тэгвэл муу юм болно шүү гэж араас шивнээд байсан. Би тоолгүй зоорин доор бүр гүнд нь охинд минь ямар нэгэн муу юм тохиолдож байгаа юм шиг санагдаад хурдхан хойноос нь орохын тулд хаалгыг нээсэн.

-Тэгсэн чинь? Хэрлэнгийн ингэж хэлсэн үг нь дуулдах төдий сонсогдож байлаа. Хэрлэн нөхөр лүүгээ биш зоорь луу цөхөрсөн нүдээр харж уйлж байлаа. Харин Галсан эхнэрийнхээ энэ байдлыг ч сайн анзаараагүй бололтой. Түүний оюун ухаан зөвхөн саяын зүүдэлсэн муу ёрын зүүдээ нэгд нэгэнгүй санахад чиглэгдэж байх шиг. Галсан яриагаа цааш үргэлжлүүллээ. -Тийм ээ, намайг зоорины хаалгыг нээхэд өөдөөс уур савсаж байсан хэрнээ тэр нь их хүйтэн байсан. Маш хүйтэн агаар өөдөөс үлээгээд л... Зоорь маш гүнзгий эгц байсан ч би доошоо ямар ч шат тавилгүйгээр буух гэж үзсэн. Гэтэл өөдөөс үгээр тийм гээд илэрхийлэхийн аргагүй муухай амьтан зоорины ханыг дагаад л авираад ирсэн. Түүний бие түлэгдчихээ юу гэлтэй улаан эрээн шарх сорвиор дүүрэн, зарим арьс нь бүр зумарчихсан, үс гээд байхаар юм үлдээгүй эрэгтэй хүн байсан. Шууд л хүн гээд оноогоод хэлэхэд хэцүү ч яалт чгүй л дөрвөн мөчтэй зэвүүн, зэвхий онигордуу харцтай этгээд байсан. Галсан ингэж хэлээд түр амсхийж гүнзгий амьсгаа аваад эхнэрээ тэвэрлээ. Хэрлэн нөхрөө тэврэн эхэр татан уйлж буй хэрнээ зоориноос нүд салгахгүй ширтсэн хэвээр байлаа. Галсан одоо түрүүний айдаст автсан зүүднээсээ бага багаар ангижирч бодит амьдралаа илүү мэдрэх шиг болж ирэв. Тэрээр саяынхаа муу ёрын зүүдээ эхнэртээ хэрэггүй л хэллээ гэж өөрийгөө зүхэж байлаа. Тэд хэсэг чимээгүй тэврэлдэн зогсов. Хэрлэн нөхрөөсөө “Тэгээд дараа нь юу болсон бэ?” гэж тэсгэлгүй асуухад түүний дууны өнгөнд илт сандарсан бас айсан байдал тодхон илэрч байгааг Галсан анзаарчээ. Тэрээр зүүднийхээ төгсгөлд чухам юу үзсэнээ эхнэртээ хэлэхээс эргэлзэж эхлэв. Магадгүй дараа нь ямар зүйл болсон тухай Хэрлэнд хэлбэл сэтгэлийг нь бүр ч их түгшээчих болов уу гэж бодохоос Галсан аман дээрээ гарч ирсэн үгээ буцааж залгих аж. Хэрлэн дахин дахин гуйж гувшисны эцэст Галсан зүүдээ үргэлжлүүлэн ярилаа.

9

-Тэр аймшгийн амьтан надруу бүр дөхөж ирээд ямар ч чимээ анир гаргалгүй намайг гараараа татаад доош нь унагахыг оролдсон. Би хичнээн хичээгээд ч дийлэхгүй доошоо унангаа алдаж өнөөх амьтныг өөрийг нь доошоо унагахаар оролдож байлаа. Тэр аймшгийн ад зэтгэрийн амьтан нэг гараараа зоорины ирмэгээс барьж нөгөө гараараа миний бугуйнаас атгаад доошоо чангаагаад л. Хамгийн хирдхиймээр нь тэр гар нь цэв хүйтэн байсан. Би хөлөөрөө мөр лүү нь жийгээд яг тавиулахын даваан дээр Саруул “Аав аа, намайг битгий унагаач дээ, доор их хүйтэн байгаа, би айж байна” гэж хэлсэн. Гэтэл өнөөх түлэгдчихсэн юм шиг аймаар этгээд биш охин маань миний гараас чаргууцалдаж байлаа. Яг л бодит амьдрал дээр болж байгаа юм шиг тийм их үнэмшилтэй санагдсан. Даанч охиноо татаж авах гэхэд дэндүү хоцорсон байлаа. Саруул доошоо унаж би хам хум ханцуйнаас нь шүүрээд л алдсан. Тэгээд гэнэт цочоод сэрсэн. Гэхдээ

энэ бол зөвхөн зүүд шүү. Миний хайрт битгий сэтгэлээ зовоогоорой. -Тийм ээ, зүүд. Гэхдээ дэндүү муу ёрын, аймар зүүд байна

Хэрлэн ингэж хэлээд гүнзгий амьсгаа авлаа. Тэд хоёулаа жаахан тайвширъя гэж ярилцаад хоол иддэг ширээнийхээ ард зэрэгцэн суугаад худгаас авсан хүйтэн ус уулаа. Уг нь халуун цай уухыг хэн хэн нь хүсч байсан ч халуун саванд хийсэн сүүтэй цай нь аль хэдийнэ гашилжээ. Эхнэр нөхөр хоёр хоёулаа дагжин чичирч байлаа. Сүүлийн үед охиндоо санаа нь зовоод гэрээ ч олигтой галлаагүй болохоор гэр нь яг л мөсөн хонгил гэлтэй. Галсан Хэрлэн хоёр бүр голдоо ортол даарчээ. Банхар ч гэсэн ялгаа алга. Ямар ч идэвхгүй хамаг биеэ хураан хэвтэх нь жаахан ч гэсэн дулаацахыг эрхгүй хүсэж байгаа мэт. Галсан бээрсэн гараараа арайхийж шүдэнз зурж пийшиндээ гал ноцоож эхэллээ. Удалгүй гэр нь бүлээцэж Хэрлэн тогоон дээр цай үйлээ. Зоорины хаалган дээр биеэ хураан хэвтэх Банхар ч гэсэн дулаацав бололтой нэг сайн суниаж аваад нааш цааш холхиж эхлэв. Удсан ч үгүй цай буцалжээ. Гал тогооны өрөөний ширээн дээр зэрэгцэн сууж халуун цай оочлох эхнэр нөхөр 2 хоорондоо ганц ч үг сольсонгүй. Галсан үе үе зоорь луу хяламхийх нь үнэхээр Саруул энэ дор байгаа юм биш биз гэж бодсоных биз. Харин Хэрлэн нөхрийнхөө энэ бодлыг тааварласан бололтой. Хэрлэн аргагүй л Галсангийн арав гаран жил ханилсан хань нь юм болохоор Галсангийн чухам юу бодож байгааг бараг л харцаар нь уншдаг болсон гэхэд хилсдэхгүй. Ингээд Хэрлэн цай оочохоос өөр чимээгүй нам гүмийг эвдэн түрүүлж ам нээлээ.

-Галсаан, чи зоорь луу ганцаараа орно гэж санасны хэрэггүй шүү. Энэ бол зүгээр л чиний зүүд. Хэрвээ манай охин зоорин дотор ямар нэгэн санаанд оромгүй байдлаар орсон байлаа гэхэд ямартай ч зоорины бэхэлгээ тайлагдсан байх ёстой шүү дээ. Саруул маань зүгээр л хотын хаа нэгтээ байгаа. Удахгүй гэртээ ирнэ, үүнд итгэх хэрэгтэй, тийм биздээ. Эхнэрийнхээ ингэж хэлэхийг сонссон Галсан хэсэг чимээгүй сууснаа чиний зөв гэж хэллээ. Үнэндээ Галсанд зоорийг нээгээд доошоо ороод үздэг ч юм билүү гэсэн бодол төрсөөр л байв. Энэ зоорийг нээгээд охиноо олж чадахгүй байсан ч ингэж гэмээнэ ямар нэгэн зүйлийн нууцыг тайлах юм шиг Галсанд санагдах аж. Гэхдээ энэ бодолтой нь зэрэгцэн өнөөх түлэгдсэн хэрнээ цэв хүйтэн биетэй аймшгийн этгээд санаанд нь орж сэтгэлийг нь тавгүйтүүлж өөрийн эрхгүй зүрх алдахад хүргэж байв. Галсан хэдийгээр зүүдэндээ охиноо аварч чадаагүй ч энэ нь яг л бодит амьдрал дээр болоод өнгөрсөн юм шиг санагдаж үе үе гүнзгий санаа алдахад хүргэж байлаа. Галсан тайвшрах санаатай гараа халаасандаа хийж тамхи хайлаа. Уг нь Галсан нэг их тамхи татаад байдаггүй ч хаа нэг сорохоосоо татгалздаггүй нэгэн. Ялангуяа сүүлийн үед сэтгэл нь жаахан тавгүйтээд ирэхээр заавал тамхи асаадаг зуршилтай болоод байгаа. Галсан халааснаасаа тамхиа олсонгүй. Уг нь хэд хоногийн өмнө хайрцаг янжуур худалдан авсан санагдаж байсан ч түүнийгээ эрээд олсонгүй. Харин оронд нь нэгэн жижигхэн хуванцар эд олов. Яг чухам юу болохыг нь таах санаатай гараараа тэмтэрч үзэхэд товч бололтой. Галсан түүнийг нь гаргаж ирээд харлаа. Цамцных болов уу гэмээр ягаан өнгөтэй хуванцар товч аж. Гэхдээ энэ товч чухам хэзээ яагаад өөрийн нь халаас руу орчихсныг Галсан бодоод олсонгүй. Бас хэний юуных нь товч болохыг ч шууд оноогоод нэрлэж чадсангүй.

-Энэ одоо юун товч байдаг билээ? Хэмээн Галсан эхнэртээ өнөөх товчийг үзүүлэн асуув.Хэрлэн юу ч бодсонгүй өнөөх товчийг гартаа барьж үзээд сонирхож байснаа сууж байсан сандал дээрээсээ огло үсрэн босоод ирэв.

-Хэрлээн, миний хөгшин яав? Хэмээн Галсан сандран асуув

-Саруулын цамцны товч. Яг мөн байна. Саруулын хамгийн сүүлд хичээлдээ явахдаа өмссөн ноосон цамцны товч мөн байна. Хэрлэн ингэж хэлээд хоолой нь зангираад ирлээ. Галсан одоо чухам яах ёстойгоо үл мэдэн самгардан зогсоно. Хэрлэн яриагаа цааш үргэлжлүүллээ. -Энэ яалт чгүй манай Саруулын цамцны ханцуйных нь товч мөн байна. Чи яахаараа энэ товчийг халаасандаа хийчихээд явж байдаг билээ. Хэзээ яаж хаанаас авсан юм бэ? Хэмээн Хэрлэн одоо болтол яахаа мэдэхгүй гайхан зогсож байгаа нөхөр лүүгээ давшлан асуултаар булж гарлаа. -Мэдэхгүй ээ, ямар ч байсан миний халаасанд л байж байна. Галсан ингэж хэлээд гэнэт нэгийг санав бололтой царай нь хувираад ирлээ. Тийм ээ, түрүүний зүүд. Галсан энэ үгийг дуулдах төдий шивнэв. Гүнзгий харанхуй зоорь луу унах охиныхоо гараас амжиж атгаж чадалгүй цамцных нь ханцуйнаас зуураад алдсан тэр дүр зураг Галсангийн нүдний өмнө дахин тодрон үзэгдэх шиг болов.

Галсан ингэжбодоод Хэрлэнтэй юу ч ярьсангүй дуугаа хураагаад зоорь луу гөлрөн суулаа. Яалт ч үгүй л охиных нь хамгийн сүүлд гэрээсээ явахдаа өмссөн цамцных нь товч халаасанд нь байж байдаг. Гэтэл энэ товчийг Саруулын цамцнаас хэзээ авсан байж таарах билээ. Лав Саруулыг хичээлдээ явахад нь би гэртээ ч байгаагүй шүү дээ. Тэгээд бас саяын болсон явдал зүгээр л зүүд. Галсан ингэж бодсоор хямарч орхижээ.

Хэрлэн Галсан руу асуусан харцаар харж байсан ч Галсанд эхнэртэйгээ ярилцах сөхөө ч байсангүй. Галсан ийн бодол болсоор өнөөх Саруулын цацны товчтой холбоотой бодлынхоо хариуг олж дөнгөсөнгүй. Тэрээр эхнэртэйгээ ч ярихгүй байсаар бүр өдөр өнгөрч байхад “Саруулын цамцны товч яагаад миний халаасанд орсныг ойлгохгүй байна” гэсэн ганцхан өгүүлбэрээр Хэрлэнгийн амыг таглажээ.

* * *

Саруул бараа сураггүй хэвээр. Энэ янзаараа дахин дөрөв хоног өнгөрөхөд байдал огтхон ч өөрчлөгдсөнгүй. Гагцхүү охиндоо сэтгэл зовних эцэг эхийн сэтгэл улам бүр харанхуйлж итгэл найдвар нь бага багаар бөхсөөр байлаа. Банхар шөнө хааяа нэг ямар нэгэн зүйл рүү боргон хуцаж бөөн чимээ шуугиан болох хэдий ч сэжигтэй юм юу ч олдсонгүй. Бас Галсан зоорио нээх үү яах вэ гэж эргэлзэн бодсоор өнөөдрийг хүрчээ. Магадгүй Галсан охиноо хүрээд ирэх ч юм билүү хэмээн горьдон итгэж найдаж байсантай нь ч зоорийг нээхээсээ түдгэлзсэн нь холбоотой байсан биз. Мэдээж Саруул гэртээ эсэн мэлн хүрээд ирж гэмээнэ Галсанд энэ муу ёр шүглэсэн зоорийг нээх ямар ч шаардлага байхгүй нь тодорхой байсан билээ. Бас Галсан тэр Цэнгэл гэдэг хүн, чөтгөрийн аль нь болох үл мэдэгдэх охины сургийг гаргах гэж хирэндээ хичээсэн боловч ямар ч үр дүнд хүрээгүй билээ.

10

Хүйт даасан гэртээ охиноо үгүйлэн бэтгэрэн суух эцэг эх хоёр Мягмар гарагийн энэ өглөө

охиныхоо сургийг хаанаас гаргаж болох талаар ярилцан хашаандаа зогсож байлаа. Тэгтэл

Галсангийнд нэгэн зочин ирсэн нь Саруулын ангийн багш Ганцэцэг байв.

Тэрээр охиноос нь одоо болтол сураг гараагүй байгаа эсэхийг лавлаж мэдээд явах гэснээ гэнэт

эргэж Галсангийн нүд рүү харж хэсэг азнаснаа буцаж эргэлээ. Галсан

-Та ямар нэгэн юм хэлэх гээ юу?

-Юу л даа. Хэд хоногийн өмнө та сургууль дээр ирээд явахдаа Цэнгэл гэдэг охины тухай асууж

байсан шүү дээ

-Тийм ээ. Тэр охины сураг гараа юу?

-Үнэндээ тэр охины гэр нь хэд хоногийн өмнө биш бүр олон жилийн өмнө шатсан юм. Үнэхээр

таны хэлснээр аав нь тэгэхэд айхтар түлэгдэн нас барсан гэсэн. Охин ч бас нас барсан гэдэг.

Их ядуу амьдралтай айл байсан. Ямар ч хашаа хороо байхгүй аав нь хар бор ажил хийж

охинтойгоо амь зуудаг хэцүүхэн л амьдралтай байсан гэж хүмүүс ярьдаг. Тэгэхэд тэр Цэнгэл

гэдэг охин манай сургуульд сурдаг байсан юм л даа. Тэр үед би дунд сургуулийн сурагч байсан.

Гэхдээ энэ бол их олон жилийн өмнөх явдал шүү дээ. Таны асуусан Цэнгэл биш ч байж болно.

Таныг хэд хоногийн өмнө асуухад чинь би тодорхой ярьж амжаагүй. Тэгээд л яагаад ч юм энэ

тухай танд заавал дуулгах ёстой юм шиг санагдаад ...

Энэ үгийг сонссон Галсан Хэрлэн хоёр ёстой л нөгөө мэл гайхаж цэл хөхрөнө гээч нь болов

бололтой. Тэд Ганцэцэг багш руу гайхсан харцаар хэсэг чимээгүй ширтэж байснаа хоорондоо

харц солилцоод авав. Хэрлэн тэссэнгүй бололтой ам нээв.

-Сонин юмдаа. Нэлээд хэд хоногийн өмнө л манайд хоносон. Өөр Цэнгэл гэдэг нэртэй охин юм

болов уу?

-...мм... Мэдэхгүй. Магадгүй тийм байх. Ямар ч л байсан манай сургуульд сурдаг байсан Цэнгэл

гэдэг охин дандаа л нэг янзын сурагчийн дүрэмт хувцастайгаа гэр гадаагүй л явж байдаг

байсан. Их л хэцүү амьдралтай байсан даа.

Уучлаарай манайхаан, ажил амьдрал гэдэг нэг юмнаас болоод түр завсарлав. Зав зайгаараа

оруулж байгаа учраас ойлгож хүлээж байсанд баярлалаа.

-За тэр. Тэр мөндөө. Яалт ч үгүй мөн байх нь. Саяхан надтай жорлонд тааралдахдаа яг тэр сурагчийн дүрэмт хувцастайгаа л харагдсан. Магадгүй тэр охины сүнс л байнга ээрээд байгаа байх нь л дээ. Охиныг минь тэр л нэг тийш нь аваачсанаас зайлахгүй.

Галсан ингэж хэлээд царай нь тийм гэхийн тэмдэггүй барайгаад ирлээ. Харин Галсангийн хэлснийг сонссон Ганцэцэг мэдрэл муутай хүнтэй харьцаж байна гэж бодсон уу эсвэл сүнс чөтгөр гээчээс нь айв уу ум хумгүй гараад явлаа. Харин Хэрлэн Галсангийн “Хэд хоногийн өмнө Цэнгэлтэй жорлонд тааралдсан” гэсэн үгэнд нь гайхан байсан ч асуулгүй өнгөрлөө. Галсан дэмий л цагдаагийн хэсэг дээр очин охиныхоо талаар сураг ажиг гарсан эсэхийг асуугаад сэтгэл гонсгор гэртээ буцаж ирлээ. Галсангийн дотор одоо юуны өмнө охиноо олж аваад энэ хараал идэж муу юм шүглэсэн байшингаас хурдхан нүүе гэсэн бодол л эргэлдэж байв. Дахиад л шөнө боллоо. Цагдаа, түргэн тусламж, асрамжийн газар гээд бараг бүх л байж магадгүй гэсэн газрууд руу утасдаж найз нөхөд хамаатан саднууддаа хэлж сураг чимээ дахин дахин тавиулсан ч охиныхоо тухай нэг ч үг олж сонсож чадсангүй.

Харин энэ шөнө Галсан унтсангүй. Бүр унтахыг ч хүссэнгүй. Хэрлэнд ”Дэмий уйлж суухаар жаахан ч гэсэн унтаж амар” гэж зөвлөөд өөрөө гал тогооныхоо өрөөнд нохойгоо хажуудаа хэвтүүлээд өөртөө цай аягалаад суучихав.Харин Хэрлэн охиндоо санаа зовоод байхад юуны чинь унтах гэж хэлсэн ч эрхгүй ядрав бололтой нүдний хор гаргахаар хэвтлээ. Шөнө дунд болжээ. Галсан энэ удаа зоорин доороос дахиад хэн нэгэн балбах юм бол чухам юу болохыг нь олж мэдэх санаатай байлаа. Эсвэл өнөөх аль эрт үхсэн гэж яриад байгаа Цэнгэл охин ч хүрээд ирж мэдэх юм гэсэн бодол санаанаас нь гарсангүй. Ямартай ч энэ шөнө тэрээр огт унтахгүй байхаар шийджээ.

Гадаа салхи исгэрч, хааяа нэг машин явах нь дуулдана. Гэрт ч тэр гадаа ч тэр нам жим байсаар. Галсангийн нүд өөрийн эрхгүй анилдаад эхлэв. Тэрээр харин нойртойгоо тэмцэхийг хүссэнгүй бололтой нүдээ анин ширээгээ дэрлэн хэвтлээ. Галсан дөнгөж дугхийв үү үгүй юу зүүдний ертөнцийн босго даван орлоо. Галсангийн зүүд яг л бодит амьдрал дээр болж байгаа юм шиг ил тод ойлгомжтой байх аж.

Тэрээр зүүдэндээ өөрийгөө унтлагынхаа өрөөнд шөнө ганцаараа сонин гарчиглаж байгаагаар эхлээд харав. Гэтэл нөгөө л гал тогооны өрөөнд байгаа муу ёрын зоорины ямар нэгэн бүгтхэн чимээ дуулдаж доороос нь тогших бөгөөд тэр нь чухам юу болохыг нь мэдэхээр Галсан эрхгүй тэр зүг алхаж байв. Галын өрөө рүү ойртох тусам өнөөх чимээ улам тод сонсогдож байлаа. Удалгүй гал тогооны өрөө рүү ороход хамаг юм нь эмх замбараагүй ундуй сундуй болсон байх бөгөөд зоориноос хэн нэгэн гарах гэж амь тэмцэн балбах аж. Галсан хэдий айж байсан ч зоорины дэргэд очиж “чи хэн бэ?” гэж асуулаа. Гэтэл өнөөх нүдэх чимээ хэсэгхэн зуур зогссоноо зоорины хаалганы завсраар хэн нэгний нүд Галсанг хорссон байртай цоо ширтэх аж. Тэгснээ тэр эрэгтэй хүн “Чи намайг эндээс гарга. Хурдан гаргаадах, зоориныхоо түгжээг мултал. Энд маш хүйтэн байна. Хэрвээ хаалгаа нээхгүй бол... нээхгүй бол...” хэмээн цахиртаж сөөнгөтсөн хоолойгоор Галсанг заналаа.

Банхарын уурлан хуцах чимээгээр Галсан нойрноосоо цочин сэрэв. Үнэхээр саяын зүүдэндээ үзсэн шиг хэн нэгэн зоорин доороос гарах гэж самардаад байх шиг байлаа. Галсан ч гартаа тааралдсанаар нь мод хагалдаг сүхээ авч далайгаад зоорь луу тонгойн “чи ер нь хэн юм бэ, гараад ир, нэгийгээ үзье” хэмээн уурсан хашхирлаа. Тэгмэгц өнөөх чимээ гэнэт дуулдахаа болих нь тэр. Хэрлэн ч энэ бөөн дуу чимээнээр гал тогооны өрөөнд сандран орж ирлээ. Гадаа үүр цайх болоогүй тас харанхуй хэвээр. Нохой уурсан архирч хуцсаар. Харин Галсан эхнэрээ орж ирснийг ч анзаарсангүй гартаа атгасан сүхээрээ зоорины хаалгыг дээрээс нь балбаж гарав. Новш минь, би чамайг алаад өгье л дөө хэмээн хашхичих тэрээр бүр цөхрөнгөө барж дуусав бололтой. Удалгүй зоорины хаалгыг захалж хадсан төмөр бэхлээс хугарав. Одоо зөвхөн зоорины хаалгыг дээрээс нь татахад л нээгдэхээр болжээ. Банхар боргон хуцсаар харин Хэрлэн энэ бүхнийг айж сандарсан нүдээр ширтэн гараа элгэндээ зөрүүлэн зогсоно. Яг зоорины хаалгыг ийнхүү дээш нь татаж нээх мөч тулаад ирэхэд Галсан өөртөө эргэлзэж ямар ч хөдөлгөөн хийлгүй зогслоо. Одоо ГАлсангийн толгой энэ хаалгыг нээх нь зөв үү буруу юу гэсэн тэрсэлдсэн бодлууд хоорондоо тэмцэлдэж байх аж. Зоорин доороос хэн нэгний дээшээ зүтгэх өнөөх чимээ гарахаа больжээ. Бүгд нам гүм болов. Нохой нь ч тэр зоорины хаалга руу тас ширтэж биеэ хураан бөгтийн зогсож байлаа. Банхар энэ хаалганы цаана юу ч гарч ирсэн

шууд дайрахад бэлэн байгаа нь харваас андашгүй аж. Галсангийн нүүрээр хөлс дааварласан байх бөгөөд нэг гартаа атгасан сүхээ далайсан хэвээр.

Галсан зоорины хаалгыг огцом хүчтэй нээлээ. Энэ хаалгыг ийнхүү нээснээр хожим өөрийнхөө амьдралд ямар их гай дуудсанаа энэ агшинд Галсан яахан мэдэх билээ. Зооринд хэн ч байсангүй. Зоорины таг нугасаараа бүтэн эргэж модон шалан дээр түс хийн савагджээ. Эхнэр нөхөр нохой гурав гурвуулаа зоорь луу тонгойж харсан хэдий ч ямар ч гэрэл тусгаагүй учир юу ч харагдсангүй. Ямартай ч тийм гүехэн биш гэдэг нь андашгүй. Тэдний нүүр лүү хүйтэн агаар сэнгэнэж байх агаад таагүй үнэр ханхийх аж. Хэрлэн гэнэт муухай хашхирлаа. -Хэрлээн, юу болов?

Хэрлэн дэмий л зоорины сөхөгдсөн хаалга руу заав. Хэн нэгнь хурууныхаа цусыг гартал самардсан тэмдэг зоорины дотор талын модон хаалганд тодхон үлджээ. Хаалганы дотор талын банзан дээр хумсаар маажсан ором энд тэндгүй харагдах бөгөөд саяхан малтаж байсан нь ойлгомжтой байв. Учир нь самардсан хурууны ором дагаж нялгадсан цус нойтон хэвээр байлаа. Банхар гэнэт айхтар архиран хуцаж гадагшаа хар эрчээрээ давхиж одов. Галсан Хэрлэн хоёр ч хоёр бие рүүгээ гайхаж харснаа нохойныхоо араас яаран гүйлээ. Нохой жорлон руу ямар ч эргэлзэх юмгүйгээр эрчээрээ давхин дотогшоо ороход Галсан араас нь гүйгээд гүйцсэнгүй. Ямар нэгэн юм доошоо пад хийн хөлдүү газар унах чимээ гарч нохой хуцахаа болих нь тэр. Өнөөг хэр нь гартаа сүх атгасаар байгаа Галсан зогтусав. Банхар, банхар гараад ир хэмээн тэрээр хоолойны чадал мэдэн хашхирлаа. Жорлонгоос ямар ч чимээ гарсангүй. Галсан хэсэг алмайрч зогссоноо жорлон руу яаран гүйж очиход Банхар жорлонгийн нүх рүү унажээ. Тэр доор ямар ч хөдөлгөөнгүй гулдайн хэвтэх хар дүрс нохойг хэдийнэ үхсэнийг илтгэх мэт. “Чи хаанахын ямар хараал идсэн новш нь вэ. Бид нар чамд ямар гай тарьсан юм” хэмээн хашхирах Галсангийн дууг сонссон хэн ч байсан хирдхиймээр. Хэрлэн нөхрийнхөө араас тэвэрчээ. Тэрээр хэдий өөрөө маш их айдаст автсан ч Галсанг тайвшруулах гэж аль болох сайн сайхан үг хэлэхийг хичээж байгаа нь нэг бодлын өрөвдмөөр. Хашааны сүүмгэр гэрэлд орчин тойрон тийм ч сайн харагдахгүй байх агаад Банхар аль хэдийнэ үхсэн нь нэгэнт тодорхой болжээ. Эхнэр нөхөр хоёр жорлонгийн умгар модон өрөөнд хамтдаа ороод доошоо нохойгоо өчнөөн дуудсан ч доор гулдайн хэвтэх бараан дүрс огтхон ч хөдөлсөнгүй, бас ямар ч дуу чимээ гарсангүй. Эхнэр нөхөр хоёр маш их айдас түгшүүрт автаж байсан хэдий ч түүнийг нь нохойн үхлээс үүдсэн харуусал хэсэгхэн хугацаанд мартагнуулав бололтой. Тэд өглөө нар гарахаар нохойныхоо цогцсыг жорлонгийн нүхнээс гаргаж авахаар тохиролцож гэрлүүгээ алгуурхан явж орлоо. Байшин дотор нам жим, чимээ аниргүй байх аж. Энэхэн хэсэг хугацаанд тэд түрүүн зоорины хаалгыг нээснээ мартагнаад байсан билээ. Гэнэт Хэрлэн муухай хашхиран нөхрөө тэврээд авлаа. Тэд түрүүн нохойныхоо араас сандран гарахдаа гал тогооны гэрлийг унтраагаагүй бөгөөд нээлттэй орхисон зоорины хаалгыг хэн нэгэн хаажээ. Эхнэр нөхөр хоёр хоёулаа яахаа мэдэхгүй айдаст автан зогсоно. Байшинд ямар ч чимээ аниргүй хэвээр. Галсан түрүүлж ам нээлээ.

-Чи зоорины хаалгы хаагаад гарснаа мартсан юм биш биз?

-Үгүй ээ, би хаагаагүй. Наадахыг чинь хаах нь битгий хэл ойртохоосоо ч айж байсан юм чин хэмээн Хэрлэн шивнэн хариулах нь хэн нэгэн этгээд ярихыг нь сонсчих вий гэж айсан шинжтэй байх аж. Эхнэрийнхээ ийнхүү шивнэн ярихад Галсан үнэхээр хэн нэгэн муу ёрын этгээд зоориноос сэмхэн гараад гэрт нуугдсан юм шиг санагдаж жийрхсэндээ ар нурууных нь үс босох шиг л боллоо.

11

Магадгүй Саруул зооринд байгаа хэрэг биш байгаа даа гэсэн Галсангийн санааны мухарт өнөөг хэр нь хадгалагдаж байсан бодол харин одоо ор мөргүй замхран арилжээ. Охин нь зооринд байсан байлаа гэхэд ийм удаан тэсэхгүй нь ойлгомжтой. Бас нөгөөтэйгүүр Саруул үхэж гэмээнэ сүнс нь эцэг эхдээ, ялангуяа хайртай нохойдоо халтай ийм муу муухай зүйл хийхгүй гэдэгт Галсан итгэлтэй байлаа. Тэгэхээр энэ зоориноос Саруул биш өөр муу ёрын этгээдийн үнэр үнэртэх шиг л Галсанд санагдав. Ингэсээр нэг их удалгүй өглөө болжээ. Эхнэр нөхөр хочрын хэн нь ч зоорь луу дахин ойртсонгүй. Урьд шөнө тогтуун байсан цаг агаар энэ өглөө нэг л зэвүүн хүйтэн байх аж. Зэгэлтсэн саарал тэнгэрийн чхуам хаанаас нь нар тусаж байгаа нь үл мэдэгдэнэ. Галсан дүүгээ гэртээ дууджээ. Галсангийн дүүг Батжаргал гэх бөгөөд ахынхаа дуудсан ёсоор өглөө эрт гэрт нь ирээд байв. Тэрээр энэ жил 25 нас хүрч байгаа нуруугаар ахаасаа өндөр биерхүү залуу. Батжаргалын хувьд хувийн компанид хамгаалалтын албаны даргын ажил эрхэлдэг, ганц бие бөгөөд ахаа хэнээс ч илүү хүндэлдэг нэгэн. Түүний өмссөн спорж загварын энгийн хувцас нь хүдэр биенд нь яг л захиалсан юм шиг таарсан байх агаад цэвэрхэн цагаан царайд нь жигтэйхэн зохижээ. Галсан Батжаргал хоёр муу хувцас өмсөн жорлонгийн модон гишгүүрийг мулт татан авч шат тавин доошоо буув. Хөөрхий Банхар хэдийнэ амьсгаа хурааж бүр хөшиж орхижээ. Амнаас нь цус гоожсон нь хөлдсөн ялгадас, цагаан цасан дээр тодхон ялгарч харагдана. Хамгийн хирдхиймээр нь Банхарын нүд хараастай хэвээр байх бөгөөд тэр харцанд нь хэн нэгнийг өшиж занасан, эсвэл айсан мөр тодхон үлджээ. Ах дүү хоёр нохойн цогцосыг хамжин байж муу шуудайнд хийгээд дээш нь гаргалаа. Хэрлэн хайртай үнэнч нохойгоо үхсэнд харамсаж уйлан зогсох аж. Галсан Батжаргал хоёр нохойг оршуулахаар холхон уулын энгэр бараадан алхав. Батжаргал түрүүнээс хойг ахаасаа асуух гээд эв нь таарахгүй байсан үгээ асуухаар шийдэв бололтой.

-Банхар яагаад жорлон руу чинь давхиж ороод тэгээд бүр доошоо унаад үхчихдэг байна аа. Үгүй тэгээд уналаа гэхэд тийм амархан үхчихнэ гэж баймааргүй л санагдах юм. Батжаргалын дууных нь өнгө энэ хүдэр биенд байж боломгүй гэмээр нарийндуу сонсогдох аж. -Харин тийм ээ. Би ч гэсэн гайхаад л байна. Саруулын амьд үхсэн нь ч мэдэгдэхгүй, сураг чимээ гарахгүй болохоор бүр шаналж гүйцлээ. Хэрлэн ч гэсэн ялгаа алга. Өдөр шөнөгүй л уйлж автобусны буудал тоссон хүн болж хувирлаа. Миний ажил ч цалгардаж гүйцлээ. Ядахад энэ байшинд учир нь ойлгогдохгүй муу ёрын зүйлүүд болоод ердөө сэтгэл амраахгүй юм. Ер нь Саруулын гэртээ ирэхгүй алга болсон шалтгаан, нохойн үхэл ч гэсэн бүгд л энэ муу ёрын байшин, зоорь бас тэр новшийн жаахан охины сүнстэй холбоотой. Ингэж хэлэхдээ Галсангийн хоолой чичирхийлж байв.

Ямар ч сүсэг бишрэлгүй ахынхаа гэнэт ингэж хэлэхэд Батжаргал баахан гайхжээ. Батжаргалын сонирхлыг хамгийн ихээр татсан үг бол яах аргагүй “Байшин, зоорь бас тэр муу ёрын жаахан охины сүнс” гэж хэлсэн нь байлаа.

-Юун сүнс, бас юун зоорь яриад байна аа та. Тэгэхээр та энэ байшинд буг чөтгөр шүглэсэн гэх гээд байна уу?

-Тийм ээ, магадгүй биднийг нүүж ирэхээс ч өмнө байсан л байх. Яавч зүгээргүй. Ялангуяа тэр зоорь. Тэр доороос ямар нэгэн муу ёрын амьтан эсвэл муу ёрын сүнс гарч ирэх гээд байгаа юм. Магадгүй гараад ирсэн ч байж мэднэ.

-Юу гэнэ ээ... Батжаргал юу хэлэхээ бас юу асуухаа ч мэдсэнгүй. Ахынхаа шаналж хорссон нүд рүү гайхаж харахаас хэтэрсэнгүй. Охин нь сураггүй алга болоод сэтгэл нь хямрахдаа хий юм харж сонссон юм болов уу гэж хүртэл бодож явлаа. Тэд ийнхүү явсаар уулын энгэрийн нэгэн буйдхан газар олж хайртай нохойгоо оршуулах ажлаа эхэллээ. Нохойны сүүлийг цавчиж толгой доор нь дэрлүүлээд аманд нь шар тос зуулгажээ. Өвлийн улирал болохоор газар хөлдүү бөгөөд ухна гэдэг хамгийн хүнд бэрх нэг үгээр хэлбэл тамын ажил байлаа. Гурав дөрвөн цаг ноцолдсны эцэст нохойгоо арайхийн хөдөөлүүлжээ.

Ингээд гэр лүүгээ буцах замдаа Батжаргал түрүүний ахынхаа ярьсан тэр сүнс чөтгөр зоориных нь тухай лавлан асуулаа.

-Танай энэ байшин чинь зоорьтой тэгээд тэр зоориноос нь хэн нэгэн гарч ирэх гээд байгаа гэв үү?

-Тийм ээ, шөнө болохоор л доороос нь нүдээд л зүүдэнд элдэв юм үзэгдээд. Яагаад ч юм тэр

зоорь нэг муу ёрын. Анх тийм зоорь байгааг нь ч мэдээгүй л дээ. Гэтэл харин тэр зоорийг

бүр бэхлээд хадчихсан байсныг нь хараад эхэндээ гайхсан. Чи магадгүй миний ярьж байгаад

итгэхгүй байж магадгүй юм. Хэрлэн миний хэлсэн үгийг батална даа.

-Та тэгээд тэр зоорийг нээж дотор нь орж үзэв үү?

-Үгүй ээ. Дотор нь орж үзээгүй. Үнэндээ орох зав ч гарсангүй. Харин өчигдөр нээсэн шүү.

Ингэж хэлэхдээ Галсангийн дуу илт сулаад ирсэн нь өчигдрийн зоорины хаалга өөрөө хаагдсан

байсныг санав бололтой.

-Тэгээд. Чухам яагаад дөнгөж өчигдөр нээж үзсэн юм бэ?

-Нээхэд тийм амар байгаагүй. Тэгээд ч үнэндээ тэр хаалгыг нээнэ гэхээс нэг л жийрхэж байсан

шүү. Дороос нь балбаад л, самардаад л. Хөөрхий Банхарыгаа хэрэггүй л зоорины хажууд

хонууллаа гэж одоо хүртэл харамсаж байна. Өчигдөр би зоорины хаалгыг тэсэлгүй нээгээд

хартал нүдэнд юу ч өртөөгүй харанхуй нүх л харагдсан.Харин зоорины хаалганы дотор талд

үнэхээр хэн нэгэн самардсан шинэхэн ул мөр байсан шүү. Чи одоо очоод хараарай.

Батжаргал Галсангийн энэ үгийг сонсоод өөрийн эрхгүй жихүүцээд ирлээ. Галсан яриагаа

цааш үргэлжлүүлэв.

-Манай нохой ямар солиорсон биш. Бид нарын нүдэнд өртөхгүй ямар нэгэн амьтныг олж

харснаас зайлахгүй. Айхтар архираад жорлон руу давхиад орсон.Тэгээд тэр амьтан ч дороос

нь татаж унагаад алчихсан.

Ахынхаа энэ хэлснийг сонссон Батжаргал бүр учраа олохоо больж гүйцээд Галсангийн эрүүл

эсэхэд эргэлзэх шиг болов.

-Тэгвэл тэр охины сүнс гэж яриад байгаа чинь юу билээ? Ингэж хэлэхдээ Батжаргалын дууны

өнгө үл ялиг өөрчлөгдснийг Галсан анзаарсангүй.

-Тэр Цэнгэл гэдэг үхээрийн хувхай царайтай охин яавч амьд хүн биш. Уг нь анх Саруулыг

дагаж манайд ирж нэг хоносон. Маргааш нь би хөөгөөд явуулчихсан юм. Тэр охин гал тогооны

өрөөнийн нөгөө зоорийг нээх гээд байгаа юм. Харин манайхаас явахдаа “Дахиж ирнэ” гэж

хэлж байсан. Хэлсэндээ хүрсэн шүү

-Яаж хэлсэндээ хүрсэн гэж?

-За за битгий олон юм шалгаагаад бай. Тэр охины явсан газар мөр үлддэггүй юм.

Энэ үгийг сонссон Батжаргал юу гэж хэлэх бас яахаа ч мэдсэнгүй.

Тэд гэртээ иржээ. Хэрлэн хоол хийгээд ах дүү хоёрыг хүлээх байх бөгөөд мөн өөрийнхөө

оюутан эмэгтэй дүүг гэртээ авчирчээ. Хэрлэнгийн дүүг Оюунчимэг гэдэг. Энэ жил гуравдугаар

дамжааны оюутан, урт үстэй, дунд зэргийн нуруутай охин байлаа. Хэрлэн ч тэр Галсан,

Батжаргал хоёрыг нохойгоо оршуулахаар явсан хойгуур гэртээ болоод байгаа явдлыг дүүдээ

нэгд нэгэнгүй ярьсан бололтой. Тэр дөрөв дөрвүүлээ хоол идэж байхдаа юу ч ярьсангүй. Гал

тогооны ширээн дээр хамтдаа хооллох тэдний хэн хэн нь зоорь луу үе үе хяламхийх аж. Саруул

сураг чимээгүй хэвээрээ л байлаа. Ийнхүү охин гэртээ ирэлгүй бараг арваад хоносон болохоор

охиноо амьд эргэж ирнэ гэдэгт эхнэр нөхөр хоёр хоёулаа эргэлзэх болжээ. Гэхдээ энэ эргэлзсэн

бодлоо тэдний хэн хэн нь илэрхийлсэнгүй. Хэдэн цагийн турш хэн ч юу ч ярьсангүй. Галсан

мөн л урьдын адил цагдаагийн хэсэгт очиж охиноо сурагласан боловч сэтгэлээ сэргээчих ямар

ч үг сонсож чадсангүйгээр барахгүйгээр үл барам охиных нь алга болсон хэргийг хүлээж авсан

ахлах дэслэгчээс зэмлэсэн үг сонсоод авлаа. Охины чинь тухай өчүүхэн төдий сэжүүр гарах юм

бол шууд утсаар мэдэгдэнэ гээд байхад юунд өглөө оройгүй энэ хавиар эргэлдэж өөрсдийгөө

ч бас биднийг ч улам зовоогоод байгаа юм бэ хэмээн хөөрхий эцэгт хэлжээ.

Галсангийн сэтгэл тийм гэхийн аргагүй шаналж толгойгоо гудайлган алхалсаар гэртээ яаж

ирснээ ч мэдсэнгүй. Бүгд л түүнийг асуусан харцаар ширтэх хэдий ч Галсангийн гадаад байдлаас

л Саруулын талаар ямар ч сураг гараагүй гэдэг нь андашгүй байв. Удалгүй үдэш болж гэгээ

тасарлаа. Хэрлэн ч урьдын адил юмыг яаж мэдэхэв хэмээн охиноо тосохоор автобусны буудал

руу Оюунчимэгийг дагуулан явав.

Галсангийн амнаас бүр дуу ч гарахаа боьжээ. Тэрээр унтлагынхаа өрөөний орон дээр элдвийг

бодон бөгтийн сууна. Түүн дээр Батжаргал орж ирлээ. Харин Галсан дүүгээ орж ирснийг ч

анзаарсангүй эсвэл анзаарсан ч тоосонгүй. Батжаргал ахыгаа тайвшруулах санаатай түүнтэй

ганц нэг үг солихыг оролдсон ч тусыг эс олов. Батжаргал Галсангийн хажууд зэрэгцэн суужээ.

Тэрээр нэлээд эргэлзсэн байртай дороо займчиж байснаа Галсан руу харж “Ах аа хоёулаа зоорь луу орох уу?” гэж асуулаа.

12

Аль хэдийнэ харуй бүрий болсон ч сар гарсангүй учраас гадаа хав харанхуй байлаа. Хэрлэн

Оюунчимэг хоёр автобусны буудал руу горьдлого тавин Саруулыг тосох гэж яваад гэртээ

ирээгүй хэвээр.

Галсан дүүгийнхээ хэлсэн саяын үгийг сонсоод цочих мэт болсноо урьдын адил хэсэг чимээгүй

суув. Тэрээр толгойгоо салаавчилсан гараа доош нь буулгаад өндийж цэх боллоо

-Зоорь луу оръё гэнэ ээ. Чи харин загатнасан газар маажлаа даа. Яагаад тийшээ оръё гэж

бодох болов?

-Галсан ах аа. Магадгүй тэр зоорин дотор орсноос олон юмны учрыг олж мэдэх юм шиг

санагдаад байна. Би сая зоорины хаалгыг нээж үзсэн харанхуй нүх л харагдсан. Харин үнэхээр

зоорины хаалганы дотор талд хэн нэгний самардсан ул мөр тодхон үлдсэн байна лээ шүү

-Тийм ээ, магадгүй чиний хэлж байгаа зөв байх. Эрт орой хэзээ нэгэн цагт энэ зоорь луу орох

л байсан. Тиймээс одоо оръё

Галсан ингэж шийдэмгий нь аргагүй босоод ирлээ. Батжаргал ч гэсэн сууж байсан орон

дээрээсээ босов. Тэдний хэн хэн нь зоорь луу орохоор хатуу шийдсэн нь хөдөлгөөнөөс нь

андашгүй аж. Түрүүнээс хойш сууж босохдоо хүртэл бэртсэн хүн шиг хөдөлж ядаад байсан

Галсан тамирчин шиг л хурдан хөдөлж өөрийгөө зэвсэглээд амжлаа. Тэрээр өнөөх түлэгдсэн

болов уу гэлтэй аймшгийн хүйтэн биетэй “хүн чөтгөр”-тэй учирч мэднэ гэж таамагласан нь лав.

Харин Батжаргал ахыгаа ингэж алх бороохойгоор зэвсэглэхэд нь гайхаж бас жаахан дургүй нь

хүрэв бололтой

-Та тэгж их айгаад байгаа юм уу, наадуулын чинь хэрэг гарахгүй шүү дээ. Батжаргал ингэж

хэлээд Галсангийн гартаа чанга гэгчийн атгаад амжсан бороохойг заалаа.

Галсан ямар ч хариулт өгсөнгүй. Дүүдээ араас дагаад яв гэж хэлээд шууд галын өрөө рүү

орлоо. Гал тогооны өрөөний гэрлийг асааж зоорины дэргэд ирэв. Галсангийн царайд эргэлзсэн

айсан байдал тодхон харагдаж байсан нь Батжаргалд ч бас нөлөөлөв бололтой. Батжаргал

хоолойгоо зассанаа Галсангаас асуулаа.

-Зоорин дотор юу байгаа бол?

-Мэдэхгүй, үнэндээ юу ч байж мэднэ. Лав хоосон биш гэдгийг нь зөнгөөрөө мэдэрч байна.

-Зоорин дотор байгаа нөгөө ад зэтгэрийн амьтнаа та магадгүй гараад ирсэн ч байж мэднэ гэж

өдөр хэлсэн.

Дүүгийнхээ саяын хэлснийг сонсоод Галсан зогтусав. Нээрээ тийм л дээ. Өчигдөр шөнөөс хойш

зоориноос дахин чимээ гараагүй. Нөгөө нүдээд байсан амьтан нь гарч ирээд дээд давхарт

бүгчихсэн хэрэг биш байгаа даа гэсэн бодол Галсангийн толгойд төрж энэ тухайгаа дүүдээ

хэлэв

-Өчигдөр зоорины хаалгыг нээчихээд эргээд ороод иртэл хаагдчихсан байсан. Эхнэр бид хоёр

хэн нь ч энэ хаалгыг хаагаагүй. Өөрөө хаагдах үндэс байхгүй гэдэг нь ойлгомжтой. Өөр хэн

нэгэн хааснаас зайлахгүй. Тэгээд л магадгүй зоориноос гарч ирсэн амьтан эсвэл хэн ч юм

зоорины хаалгыг буцааж хаасан байх.

Энэ үгийг сонссон Батжаргалын дотор арзасхийх шиг болов. Энэ мөчид ах нь яавч тоглоом

тохуу хийхгүй гэдгийг тэрээр сайн мэдэж байлаа. Хамаг сэтгэл нь жихүүцэж бүр дагжин чичрэх

мэт зогссон Батжаргал сэхээ авах гэсэн бололтой гарынхаа хоёр алгаар нүүрээ хүчтэй үрэв.

-Тэгвэл хоёулаа эхлээд танай гэрийн дээд давхрыг сайтар нэгжих хэрэгтэй юм бишүү?

-Тийм ээ, Үнэндээ дээд давхрын хэдэн өрөөгөөр орж үзье гэж бодсон ч Саруулыг харуулдсаар

завдсангүй. Эхлээд зоорь луу орчихоод эсэн мэнд гарч ирэх юм бол дээшээ гаръя.

-Юу гэнэ ээ, эсэн мэнд гарч ирэхгүй тэгээд яана гэж?

-энэ зоорин дотор юу байгаа бас хэр зэрэг гүнзгий гээд л ер нь энэ зоорины талаар юу ч

мэдэхгүй болохоор л тэгсэн хэрэг

Ахынхаа хэлсэн энэ үгийг сонсоод Батжаргал өөрийн эрхгүй эргэлзэв. Зоорины тагийг нээсэн

бөгөөд доошоо хав харанхуй. Өнөөх доороос нь самардсан ул мөр ч Батжаргалын харцыг

эрхгүй өөр лүүгээ татах шиг түүнд санагдаж сэтгэлийг нь айдас түгшүүр эзэмдээд авлаа. Түрүүн сонирхолдоо хөтлөгдөөд зоорь луу оръё гэж санал гаргасан бол одоо сонирхол нь айдсаар солигджээ. Ингээд түрүүхэн зэвсэг хэрэггүй гэж бардам дуугарч байсан булиа залуу гутлынхаа түрийнд хурц үзүүртэй тонгорог хийгээд гартаа хөнгөн хэрнээ бүдүүн турба атгалаа. Галсан гар чийдэндээ шинэ батарей сольж хийгээд харанхуй зоорь луу доош тусгав.Ах дүү хоёрын өөдөөс нэг л ёозгүй жихүүн,хүйтэн агаар сэнгэнэх аж. Өглөө жорлонгийн нүхрүү буулгаж Банхрын цогцсыг авсан шатыг Батжаргал авчирлаа. Хэрлэн Оюунчимэг хоёр ирээгүй хэвээр. Доош ухагдсан зоорины урт нь ямартай ч шатнаас урт байх аж. Зоорины хана нь ямар ч доторлогоогүй, хөлдүү шороо байлаа. Шатныхаа дээд ирмэгийг хөлдүү шороон хананд тулгав. Галсан түрүүлж доош буулаа. Тэрээр зоорь луу буухдаа шалны ирмэгээс бариад дүүжлэгдэн байж өлмийгөө шатны хамгийн дээд талын гишгүүрт хүргэв. Батжаргал ч чийдэн тусган ахынхаа араас дагав. Тэд удалгүй зоорины ёроолд хүрлээ. Энд ямар ч чимээ аниргүй байх бөгөөд хэрэггүй болж шуудайлса нтөмөр эдлэл хог новш байх аж. Энэ зоорь хаалганыхаа хэмжээнээр хоёр алхмын дайтай илүү өргөн талбайтай байсан нь Галсангийн төсөөлж байснаас зөрөв бололтой. Энд үнэхээр хүйтэн байгаа ньГалсанд нэгийг бодогдуулах шиг болж хамга биеийг нь айдас эзэмдээд авав. Энд байх ч үнэхээр тэсэхийн аргагүй юм байна шүү гэж хэлснээ Галсан өөрөө мэдсэнгүй бололтой. Харин үүнийг нь хагас дутуу сонссон Батжаргал ах руугаа асуусан харцаар харсныг гэрэл муутай энэ харанхуйд Галсан анзаарсангүй. Батжаргал одоо яах ёстойгоо мэдэхгүй хэдэн тийшээ гэрлээ тусган зогсож байхад Галсан амандаа ямар нэгэн зүйлийг бувтнан чийдэнгээ доош тусган тонгойжээ.

-Энд үнэхээр хэн нэгэн байсан байна. Галсан ингэж хэлэхдээ дуу нь илт чангарч хурдхан энэ зоориноос гарах ёстойгоо мэдсэн юм шиг дээшээгээ яаран харав.

Батжаргал ахынхаа гэнэт ингэж чанга хашгиран асуухад цочсондоо гар чийдэнгээ газар алджээ.

-Хэн байсан гэж? Та юу олж харав?

Батжаргал ингэж хэлээд үгээ гүйцээж амжаагүй байхдаа газар унагасан гар чийдэнгээ авах гэж тонголзож байлаа. Тэр гар чийдэн нь хэдийнэ унтарчээ. Хэдийгээр Батжаргал асаах гэж оролдсон ч дахин гэрэл тусгаж чадсангүй. Одоо зөвхөн Галсангийн гарт байх чийдэн л асаалттай үлджээ.

Галсан Батжаргалын асуултанд хариулсангүй. Зөвхөн эндээс түргэн гаръя гэж дүүгээ шамдуулаад шатны гишгүүрээс нэг гараараа барьлаа. Тэгтэл гэрт Хэрлэн Оюунчимэг хоёр ирсэн бололтой дээр хүний хөлийн чимээ сонсогдов. Тэгснээ гэнэт зоорины хаалга тас хийтэл савагдаж хаагдах нь тэр. Зооринд бүр ч харанхуй боллоо. Зооринд хичнээн хүйтэн байсан ч Батжаргалын нүүрэнд хөлс дааварлаж Галсан руу нуруугаараа налж гартаа барьсан төмрөө үл мэдэг далайв. Зоорины хаалга ингэж хаагдсанд Галсан яахаа мэдэхгүй бүр хөшиж орхижээ. Хав харанхуй бас тэсэхийн аргагүй хүйтэн орчин. Хаана юу байгаа нь үл харагдаж зөвхөн жихүүн агаар сэнгэнэх нь хэн нэгэн ирээд нүүр лүү үлээж байгаа ч юм шиг. -Ах аа, хурдан дээшээ яваач ээ, эндээс гаръя

Батжаргалын ингэж хэлсэн нь Галсанг эрхбиш сэхээ авахад хүргэв. Галсангийн гар чийдэнгээ тал тал тийш тусган харахад тусгал нь тогтохгүй чичирхийлж байгаагаас үзэхэд түүнийг даарсан эсвэл айсан хоёрын аль нэгийг илтгэж байлаа. Галсан яг одоо өнөөх зүүдэнд нь үзэгддэд ад зэтгэрийн этгээд өөр лүү нь хүрээд ирэх юм шиг санаж айж түгшин чийдэнгээ хэдэн тийш нь хурдан хурдан тусган харна. Батжаргал тэссэнгүй “Ах аа яачихав аа. Хурдан дээшээ авираачээ” хэмээн дахин яаран хэлэв. Тэрээр гутлынхаа дүрийнд хийсэн хутгаа аль хэдийнэ гартаа атгаад амжжээ. Магадгүй энэ мөчид хаа нэгтэйгээс хэн нэгэн Батжаргалын гарнаас атгаад авлаа гэхэд тэрээр ямар ч өчиггүй хутгаараа бүлж орхиход бэлэн байв. -Хэрлээн, чи дээр байна уу?

Галсангийн энэхүү чичирхийлсэн хоолойгоор чанга хашхиран асуухад хэн ч хариу хэлсэнгүй. Энэ хүйтэн зооринд ах дүү хоёрын амнаас уур гарах ньгар чийдэнгийн бяцхан тусгалд харагдаж байлаа. Галсан шатаараа дээш авирахад түүний зүрх хурдан хурдан цохилж муу ёр шүглэсэн энэ харанхуй хүйтэн зоориноос түргэхэн шиг гарахсан гэсэн бодол хамаг сэтгэлийг нь эзэмдээд байв. Энэхэн агшинд өөрийн нь хойноос хамгаас илүү хань түшиг тулгуур болж байгаа дүү нь яваа гэдгийг ч Галсан мартав бололтой. Шатны гишгүүрүүд дээр хичнээн хурдан хурдан

гишгэлж дээшээ зүтгэсэн ч энэ удаад зам нь дэндүү холдоод байх шиг. Ингэсээр ашгүй Галсан

шатны хамгийн дээд талын гишгүүр дээр хөлөө тавьлаа. Тэгмэгц Галсан яахаа мэдэхгүй хөших

нь тэр.

-Галсан ахаа яачихваа. Хурдан наад хараал идсэн хаалгаа нээгээч ээ

Батжаргалын энэ цөхөрч хашхирсан үгийг сонсоод Галсан цочсондоо гар чийдэнгээ доош

алдаж орхилоо. Пад харанхуй болов. Одоо энд зөвхөн ах дүү хоёрын амьсгалахаас өөр чимээ

сонсогдохгүй байх аж. Ингэсээр нэлээд хэдэн хором өнгөрөхөд Галсан түрүүний дүүгийнхээ

хэлснийг санав бололтой зоорины хаалгыг түлхэх гэж оролдлоо. Зоорины хаалга шатны хамгийн

дээд талын гишгүүрээс нэлээд хол байгаа болохоор Галсангийн дөнгөж хурууны үзүүр л хаалганд

хүрч байв. Галсан яг одоо түрүүн зооринд орохдоо буцаж гарахаа тооцоолоогүйдээ харамсаж

байлаа. Зоорь луу буухад шат хангалттай хүрэхгүй шалны ирмэгээс гараараа дүүжлэгдэн байж

бууснаа мэдсээр байж дээш гарахад хэцүү байх болно гэдгээ яагаад сэтгэсэнгүй вэ хэмээн

өөрийгөө зэмлэх тэрээр хараал идмэр хэмээн амандаа үглэх аж.

-Батжаргал аа, яах вэ. Хаалганд гар хүрэхгүй байгаа болохоор сайн түлхэж чадахгүй байна.

-Би таныг доороос чинь өргөөд өгье. Миний хүзүүн дээр гишгээд наад новшийн хаалгаа хурдан

нээж үз.

Галсан ч дахин юу ч хэлсэнгүй дүүгийнхээ үгэнд орлоо. Ингээд Батжаргал шатны дээд гишгүүр

дээр хутга төмөр хоёр атгасан гараа тавьж цээжээ өргөхөд Галсан түүний мөрөн дээр гишгэн

дээш цоройв. Одоо зоорины хаалгыг түлхэхэд хамаагүй дөхөмтэй болжээ. Тэгсэн ч хаалга

гацчихав бололтой нээгдсэнгүй.

-Хэрлээн чи байна уу. Энэ хараал идсэн хаалгыг татаад өгөөч?

Галсангийн энэ цөхөрсөн гуйлтанд хэн ч хариу өгсөнгүй. Галсан хичнээн түлхэж байсан ч

хаалга нээгдэхгүй л байлаа. Батжаргал ч гэсэн нэлээд ядарч байгаа бололтой “Ах аа нээгдэх

нь үү?” хэмээн асуулаа. Харин Галсан үүнийг нь сонссонгүй зоорины хаалгыг балбан самардаж

байв. Галсан зоорины хаалгыг нүдэхээ хэсэг азнаж бодолхийллээ.

Түрүүн дээр гарсан хөлийн чимээ Хэрлэн Оюунчимэг хоёрынх биш бол өөр хэнийх байх билээ.

Мэдээж Хэрлэн байсан бол зоорины хаалгыг хаах нь битгий хэл ойртох ч үгүй. Үгүй ядаж хаалаа

гэхэд эхлээд Батжаргал бид хоёрыггэрт байхгүй болохоор зооринд байгаа эсэхийг шалгаж

харах нь дамжиггүй. Тэгэхээр энэ хаалгыг өөр хүн хаагаад магадгүй бүр түгжсэн хэрэг. Хаалга

өөрөө хаагдана гэж байхгүй нь лав. Арай энд ингээд гацчихаж байгаа юм биш биздээ гэсэн

бодол Галсанд төрж хамаг бие нь зарайгаад ирлээ. Гэтэл Галсангийн энэ түгшүүрт бодлыг

ямар нэгэн зүйл тасалдуулахад хүргэсэн нь зоорины ёроолоос дуулдах чахарч шажигнасан

чимээ байлаа. Шороо хөдөлж хэн нэгэн газар дороос гарч ирж байгаа ч юм шиг энэ чимээг

Галсан Батжаргал хоёр хоёулаа сонсчээ.

13

....Түргэлээрэй түргэл, энэ муу новш чинь яасан хурдан ойртож байна аа. Айдас түгшүүрт

автаж балмагдан сандарсан энэ үг Батжаргалын амнаас гарчээ. Галсан байдаг тэнхээгээрээ

хаалгыг түлхэж балбасаар.

-Ээ новш гэж, ахаа түргэлээч ээ

-Одоохон...

Зоорины хаалга арайхийн сая нэг нээгдлээ. Зоорины хаалгыг нээмэгцээ Галсан доошоо ч

харсангүй ум хумгүй дээш зүтгэн гарч ирэв. Галсангийн хамаг бие салганан чичирж магнайд

нь хүйтэн хөлс чийхарчээ. Тэрээр яг л тамын хаалгыг арайхийн нээж гараад диваажинд ирсэн

хүн шиг тэрхэн агшинд баярлах сэтгэлд автаж байлаа. Гэрт хав харанхуй байх бөгөөд энэ нь

Хэрлэн Оюунчимэг хоёрыг ирээгүйг батлах аж.

Галсан Батжаргалыг одоо болтол зоориноос гарч ирээгүйг гэнэт саналаа. Ингээд Галсан

өнөөх хараал идэж муу ёр шүглэсэн нүхэн зоорь луу яаран тонгойж харсан ч нүдэнд нь юу

ч торсонгүй. Арга ч үгүй биз. Өрөө хав харанхуй, дээрээс нь угийн хүйтэн харанхуй зооринд

хаана юу байгаа нь яахан харагдах билээ.

-Батжаргал аа чи яасан бэ?

-.../таг чиг/

-Батжаргал аа хариулаач ээ. Чи хаана байна аа, зүгээр үү?

Галсан хэдий ийнхүү хэдэнтээ хашхиран асуусан ч Батжаргал ямар ч хариу өгсөнгүй. Уг нь

саяхан л мөрөн дээрээ гишгүүлж байсан дүү нь зоорины энэ хаалганаас холгүйхэн байгаа гэж

таамаглаж байсан ч энэ нь худлаа гэдэг нь ойлгомжтой болов. Галсангийн хоолой цахиртан

сааралтаж “Батжаргал аа” хэмээн хамаг чадлаа шавхан хашхирсаар. Тэрээр зоорь луу тонгойн

элгээрээ хэвтэж байснаа год үсрэн босоод өрөөний гэрэл асаав. Өрөө гэрэлтэй болсноор

Галсан бага ч гэсэн тайвшрав. Дүүдээ санаа зовсон тэрээр яахаа мэдэхгүй хэдэн тийшээ харж

орчин тойрноо ажиж байснаа зоорь луу буцаж орохоор шийдэж огтхон ч эргэзсэнгүй зоорины

сөхөгдсөн хаалган дээр хоёр ч том шуудайтай нүүрс тавиад доошоо буулаа. Энэ нь мэдээж

зоорины хаалгыг дахин хаалгахгүй гэсэн санаа биз

-Батжаргал аа, амьд уу. Ямар нэгэн юм дуугараач ээ

-.../таг чиг/

-Ах нь одоохон, миний дүү тэсээрэй. Би доошоо бууж байна.

Галсан амандаа ийн үглэсээр түрүүн Батжаргалтай хамт доош унжуулж тавьсан шатныхаа

дээд гишгүүр дээр хөлөө тавьлаа. Одоо Галсанд айдас төрөх бишдүүдээ санаа зовсон сэтгэл

л бүх оюун ухааныг нь захирч байв. Уг нь түрүүхэн л ахыгаа мөрөн дээрээ гишгүүлээд яг энэ

шатны гишгүүр дээр зогсож байсан дүү нь одоо тэр газраа байхгүй байгаа нь түүнийг доошоо

унасныг нь илтгэх мэт. Гэхдээ түрүүн Галсан амь тэмцэн дээшээ мацаж гарахдаа хэн нэгний

доошоо унасан ямар нэгэн чимээ огтхон ч сонсоогүй. Эсвэл магадгүй анзаараагүй биз.

Үхтлээ айсан байсан юм чинь. Сүүлийн энэ үгийг Галсан өөртөө зориулж амандаа шивнэсэн нь

дүүгээ орхин өөрөө амь тэмцэн зугтсан сэтгэлээ хаацайлах гэсэн мэт.

Галсан бараг зоорины ёроолд тулж ирлээ. Шатны харалдаа нэгэн бараан лүглийсэн дүрс

дөнгөж ялгарах төдий үзэгдэхийг хараад Галсан дүүгээ гэж бодоод үлдсэн шатны гишгүүр

дээр гишгэлгүй шууд үсрэн буув.

-Батжаргалаа, миний дүү зүгээр үү? Хэмээн Галсан асууж өнөөх амьгүй мэт гулдайн хэвтэх

залуугийн мөрнөөс сэгсрэв. Энд хав харанхуй байгаа учраас шууд Батжаргал мөн гэдгийг

таахад бэрх байгаа нь Галсанд айдас төрүүлэхэд хүргэв. Арай нөгөө...

Тийм ээ, энэ этгээд арай Батжаргал биш байвал яах билээ гэсэн бодол яагаад ч юм Галсанд

төрөөд болсонгүй. Ийнхүү тэрээр уг бодолдоо захирагдан ухаангүй гулдайн хэвтэх энэ хэн нэгэн

этгээдийн биед дахин хүрэхээсээ цэрвэлээ. Галсанд яг одоо гэрэл хэрэгтэй байлаа. Амьгүй мэт

гулдайн хэвтэх энэ хэн нэгэн этгээдийг хэн ч байж мэднэ хэмээн айж байгаа хэдий ч тэрээр

Батжаргалыг биш гэсэн бодлоо бүрмөсөн орхисонгүй. Түрүүн доошоо унагасан гар чийдэнгээ

Галсан гэнэт санаж газар тэмтчин хайж эхлэв. Ашгүй нэг их удсангүй түрүүн өөрийнхөө

барьжбайсан гар чийдэнг олж тусгаж үзвэл ашгүй ажиллаж байв. Галсан гар чийдэнг ийнхүү

олмогцоо шууд л өнөөх гулдайн хэвтэх этгээд рүү тусгаж харснаар Батжаргалыг мөн гэдэгт

сая бүрэн итгэлээ.

-Батжаргал аа, чи яасан бэ. Амьд уу, ядаж өвдөж байна гэж хэлээч дээ

Галсангийн нулимс дуслуулан урсгасан энэ үг түүнийг үнэхээр цөхрөнгөө барж байгааг нь

илтгэж байв. Батжаргал ямар ч хариу хэлэлгүй бас хөдлөлгүй гулдайн хэвтсэн хэвээр.Галсан

дүүгээ өргөж дээш нь гаргахаар оролдож эхэллээ. Ядаж байхад Батжаргал дэндүү булиа, хүнд

жинтэй болохоор түүнийг өргөх нь Галсанд тийм ч амар байсангүй. Галсан гар чийдэнгээ

амандаа зууж доошоо харж хэвтсэн Батжаргалыг эргүүлэн царайг нь хартал нүд нь хагас

аниатай ухаан алдсан шинжтэй байлаа. Тэрээр дүүгээ үхсэн эсэхийг нь нягтлахаар зүрхэн

тушаа газар нь чихээ наан чагнавал ашгүй цохилж байх нь тэр.

-Батжаргал аа, ухаан ороорой хэмээн хацар луу нь хэдэнтээ алгадаж үзсэн ч нэмэр болсонгүй.

Галсан дүүгээ нуруундаа үүрэхээр шийджээ. Дахиад л гар чийдэнгээ амандаа зууж дүүгээ

дээш нь өндийлгөн татахад Галсангийн гар шингэн бүлээн зүйлийг мэдрэх нь тэр. Галсан

арай ч үгүй байлгүй дээ хэмээн бодож тэр шингэн бүлээн зүйл юу болохыг ажиглавал үнэхээр

Батжаргалын цус бололтой. Галсан бүр яахаа мэдэхээ айн сандарч эхлэх нь тэр. Ямар ч байсан

хаанаа яаж бэртсэнийг нь олж мэдэхээр чийдэнгээ Батжаргалын биед нэгд нэгэнгүй тусган

хараад учрыг олж мэдэв. Батжаргалын гартаа атгаж байсан өнөөх хурц иртэй тонгорог гуяыг

нь айхтар гүнзгий хэрчиж орхижээ. Ингээд Галсан Батжаргалыг нуруундаа үүрч өндийлөө.

Шатны гишгүүр дээр арайхийн гишгиж дээгээ авирах Галсангийн нүүрээр хар хөлс нь цутгаж

гар чийдэн зуусан амнаас нь уур савсана. Дээр дахиад л хөлийн чимээ галаа. Галсан Хэрлэн

Оюунчимэг хоёрыг байж мэднэ гэж бодоод хэдий орилохыг завдсан ч чадсангүй. Учир нь

тусламж дуудлаа гэхэд амандаа зуусан чийдэнгээ алдана. Тэгээд ч Хэрлэн мөн бол бид хоёрыг

хайгаад нээлттэй байгаа зоорь луу заавал тонгойж харах учиртай гэж боджээ. Галсан хамаг

хүчээ шавхан дээш мацсаар л. Дээр хэдий хүний хөлийн гарч байгаа хэдий ч зоорь луу галын

өрөөрүү зүглэхгүй байгаа бололтой. Гэтэл Оюунчимэгийн хэн нэгэнтэй ярих нь Галсанд

сонсогдов. Ийм бүдэг дуулдаж байгааг бодоход дээд давхарт байгаа юм болов уу гэсэн бодол

Галсанд төрөхтэй зэрэгцээ Хэрлэн Оюунчимэг хоёр тэр дээр юугаа хийж байдаг байна аа

хэмээн бухимдах аж. Гэтэл Оюунчимэг үнэхээр хэн нэгэн эрэгтэй хүнтэй дээд давхарт яриад

байгаа нь сонсогдох шиг. Арай түрүүний зоорины хаалгыг хаасан этгээд тэр дээр бйгаа юм

биш биз гэсэн бодол ч Галсанд төрж дээшээ яаран зүтгэсээр.Одоо зоориноос гарахад шатны

тав эсвэл зургаан гишгүүр л үлджээ. Галсан байдгаараа тонгойж нэг гараараа дүүгээ түшиж

нөгөө гараараа шатны гишгүүрээс зулгаана. Дүүгээ нуруундаа үүрч авирч байгаа болохоор

Галсанд дээшээ өнгийн харах ч боломж байсангүй. Ашгүй галын өрөөнд хэн нэгэн орж ирэв

бололтой хөнгөн хөлийн чимээ гарснаа Хэрлэнгийн “Ээж ээ” хэмээн уулга алдан цочих нь

сонсогдов. Тэгмэгц Галсан амандаа зуусан гар чийдэнгээ унагаад “Хэрлээн би энд байна”

хэмээн хоолойныхоо чадлаар хашхирлаа.

-Галсаан чи юу. Чи тэнд байна уу?

-Тийм ээ, би байна. Түргэн ирээд туслаарай.

Хэрлэн сая нэг нээлттэй байгаа зоорь луу тонгойж харав.”Тэнгэр минь яана аа. Хурдан наашаа

гараа өгөөрэй” хэмээн уйлагнан дуугарсаар Хэрлэн нөхрийн нь нуруун дээр ухаангүй гулдайн

хэвтэх Батжаргалын мөрнөөс зуураад авлаа. Хэрлэн Оюунчимэгийг хэдэнтээ дуудан хашхирав.

Ингэсээр Оюунчимэгийг ирэхээс өмнө эхнэр нөхөр хоёр дээр доороосоо дэмнэн эцсийн хүчээ

шавхан байж Батжаргалыг арайхийн зоориноос гаргалаа. Батжаргалын хөлнөөс цус алдсан

хэвээрээ байх бөгөөд араас нь Галсан арайхийн гарч ирээд түрүүлгээ харан унаад өгөв. Галсан

бүх хүчээ шавхжээ. Зооринд байсан энэ хэсэгхэн хугацаа нь бүр хэдэн сар жил болов уу гэлтэй

санагдаж байв. Галсангийн ар нуруу нь тэр аяараа улаан цусанд будагдсан байхыг хараад

Хэрлэн муухай хашхиран яахаа мэдэхгүй сандарна. Ингэхэд нь Галсан арайхийн сэхээ авч

эхнэрээ тайвшруулахыг оролдож эхэллээ.

-Миний хөгшин битгий санаа зов. Би яагаа ч үгүй. Батжаргал хөлөндөө бэртчихсэн, хурдхан

шиг боогоод эмч дууд.

-Чиний ар нуруу чинь тэр аяараа цусанд будагдчихаж. Та хоёр яах гэж доошоо орсон юм бэ?

-Миний цус бишээ. Би яагаа ч үгүй. Батжаргалын хөлнөөс цус алдаад балрах нь.

Хэрлэн яахаа мэдэхгүй сандран зогссоноо “Оюунчимэг ээ, чи яачихав аа” хэмээн уурсан

хашхирлаа. Очиж явна аа одоохон эгч ээ гэсээр Оюунчимэгийн яаран гүйх чимээ сонсогдов.

Галсан Хэрлэн хоёр Батжаргалыг орон дээр аваачиж хэвтүүлэх санаатай хоёр талаас нь яаран

өргөж эхлэхэд Оюунчимэг сая галын өрөөнд орж ирэв.

-Оюунчимэг ээ, миний дүү Батжаргал ахын чинь хөлөөс цус алдаад балрах нь, хурдхан

шиг түргэн дуудаарай хэмээн хамаг хөлс нь цутгасан Галсан аахилахынхаа завсраар яаран

хэллээ.

Гэтэл Оюунчимэг ёстой л нөгөө чөтгөр харав уу гэлтэй царай нь хувхай цайж хөшиж орхих нь

тэр.

-Үгүй чи чинь яачихав аа хэмээн Хэрлэн тэсвэр алдан дүү рүүгээ хашхирахад Оюунчимэг “Энэ

хэн бэ?” хэмээн Батжаргал руу зааж сулхан асуугаад ухрав.

-Оюунаа чи чинь солиорчихоо юу. Батжаргал ах нь байна шүү дээ. Тэр үхэх нь, чамтай тоглож

байх чадал алга хурдхан шиг явж түргэн дууд сонсов уу?

-...Батжаргал ах дээр байсан

Оюунчимэг ийнхүү дуулдах төдий хэлээд буцаад дээд давхар луу ар нуруугаараа ухарсаар

авирлаа.

14

Батжаргалыг дамжлан өргөж унтлагынхаа өрөөний орыг чиглэн алхсан эхнэр нөхөр хоёр

Оюунчимэгийн саяын үгийг сонсоод хоёр бие рүүгээ зогтусан гайхан харлаа. Батжаргалыг

орон дээр хэвтүүлмэгцээ тэд хөлийг нь яаран боох ажилдаа шамдав. Ядахад цэвэр даавуу

олдохгүй байсан учир цагаан хэрэглэлээ ханз татан боож цусыг нь тогтоов.

Гэтэл Оюунчимэг буцаж ирээд тэднийг харан зогсож байснаа “Батжаргал ах яалт ч үгүй дээр

байна” гэж хэлээд ухаан алдан уналаа. Батжаргал дээр байна гэсэн энэ үг хэний ч гайхлыг

төрүүлж анхаарлыг нь татахуйц байсан ч Галсан Хэрлэн хоёр нүдэн дээр нь ухаан алдаад

уначихсан дүүдээ яалт ч үгүй санаа тавихаас өөр аргагүй болов. Тэд сандралдан Оюунчимэгийг

Батжаргалтай зэрэгцүүлэн хэвтүүлээд сэргээх гэж аль байдгаараа оролдлоо. Оюунчимэг

сэргэхгүй байх бөгөөд энэ үед Хэрлэн бүр яахаа мэдэхгүй сандарч нус нулимстайгаа холилдон

зогсоход Галсан харин хаа очиж сэхээтэй байв.

-Хэрлээн, чи дэмий уйлж байхаар гарч хөршүүдээс тусламж дуудаад хэнийг ч хамаагүй

дагуулаад ирээч.

Юу хийхээ мэдэхгүй сандран зогссон Хэрлэн нөхрийнхөө энэ үгийг сонсоод год үсрэн гарлаа.

Аль хэдийнэ шөнө болж айл амьтан унтжээ. Хэрлэн нэг л мэдэхэд өнөөх өөрийг нь халгаагаагүй

айлынхаа хаалгыг аврал эрэн балбаж байх нь тэр.

Удалгүй  “хэн  бэ”  гэсэн  цахиртсан  хоолойтой  хөгшин  эмгэний  дуу  хаалганы  цаанаас

сонсогдов.

-Ах аа туслаарай манай гэрт хүн үхэх нь. Гуйж байна хаалгаа тайлаач дээ. Хэрлэнг ингэж хэлээд

одоо хаалганы түгжээ тайлагдана хэмээн тооцоолж хүлээв. Хэдий хаалга нээгдэх хугацаа

өнгөрсөн ч таг чиг. Хэрлэн яахаа мэдэхгүй дэмий л амьсгаагаа даран чимээ чагнан хүлээлээ.

-Наад айл чинь хаалгаа тайлахгүй ээ гэсэн жаахан эмэгтэй хүүхдийн дуунаар Хэрлэн салгалтал

цочин эргэн харлаа. Дахиад л өнөөх Цэнгэл охин байв. Тэрээр өнөөх л дүрэмт хувцастайгаа

зэвхий царайлан өөрийг нь ширтэж байгааг хараад айсандаа Хэрлэнгийн ухаан балартаад ирэх

шиг боллоо. Өнөөг хэр нь хаалгаа тайлаагүй байгаа хөршийн том модон хаалгыг нуруугаараа

налж зогссон Хэрлэн хэл амаа арайхийн эвлүүлэн байж дуугарлаа

-Чи яах гэсэн юм бэ, юу хэлэх гээв?

-Чи бас чиний нөхөр чинь ч үхнэ. Цэнгэл ингэж хэлээд Хэрлэнгийн нүд рүү надаас дахин юу

асуух вэ гэсэн шиг өнөөх хүйтэн харцаараа нүд цавчилгүй ширтлээ. Хэрлэн дэмий л мэгшиж

хөршийнхөө хаалгыг нуруугаараа налан доошоо суугаад сульдаж тамирдсан гараараа арай

ядан цохилов. Хөршүүд нь ямар ч хариу өгөхгүй нам жим хэвээрээ. Хэрлэн гүнзгий амьсгаа

аваад дахин асуулаа

-Чи миний охинг яасан? Саруул хаана байна?

-Зоорин дорх шороогоо ух. Цэнгэл ингэж хэлээд харанхуйд замхран алга болов. Хэрлэн

жаахан тайвширчээ. Тэрээр өндийж ирээд энэ айл хаалгаа тайлахгүй юм байна гэдгийг мэдээд

хар тэнхээгээрээ хаалгыг хэдэнтээ өшиглөв. “Хувиа хичээсэн новшнууд минь наад муу өмхий

байшиндаа илжирч үхээрэй. Мэдэв үү” гээд эргэтэл харин араас нь байшин дотроос түрүүний

эмгэн “Бид биш та нар л үхнэ дээ” гэж хариулах нь тэр. Хэрлэн тэссэнгүй дахин очиж хаалгыг

балбалаа.

-Та хаалгаа тайлаач. Ярилцъя, яагаад бид үхнэ гэж, хариулаач дээ. Наад хаалгаа одоохон

тайл. Бидэнд туслаач дээ, гуйж байна Хэрлэн ийнхүү хичнээн учирласан ч хөрш нь хаалгаа

тайлсангүй. Галсангийн хажуу хөршүүд нь ч гэсэн ямар нэгэн айдаст автан амьдардаг бололтой.

Уг нь шөнө үдшийн цагаар ганц эмэгтэй хүн ингэж уйлж учирлаж байхад хэн ч байсан ядаж

хаалгаа тайлж тайвшруулах ёстой баймаар. Гэтэл тэгсэнгүй. Магадгүй хаалгаа л тайлах л юм

бол гэрт нь үхэл орж ирээд бүгдийг нь там руу аваад яавах гэж байгаа юм шиг аашлах нь

Хэрдэнд даанч эмэгнэлтэй байлаа.

-Чи чинь яачихав аа гэх нөхрийнхөө дуунаар Хэрлэн сая сэхээ авсан мэт эргэн харлаа.

-Энэ айл дотор нь хүн байгаа хэрнээ хаалгаа тайлахгүй байна.

-Орхи цаашаа. Батжаргал Оюунаа хоёр хоёулаа ухаан орсон, түргэн ч дуудсан хоёулаа гэртээ

оръё гэж Галсан хэлээд Хэрлэнгийн гараас хөтлөн гэр лүүгээ алхахыг завдлаа. Галсан дэндүү

их тэвчээр гаргаж байв. Үнэндээ түүнд гайхах эргэлзэх бас айх зүйл мундахгүй их байгаа ч

энэ бүхнийг түр мартаад дүүгийнхээ амийг аврах талаар санаа тавин гэж өөрийгөө чадах

ядахаараа хянан эрүүл ухаанаар асуудалд хандах гэж оролдоно. Харин Хэрлэнгийн хувьд

бараг л хагас галзуурлын байдалд оржээ. Ор сураггүй алга болсон охиндоо санаа зовохын

хажуугаар гэнэтийн маш олон үйл явдал айдас түгшүүрт автсаар ёстой л нөгөө орон гаран

амьтан болон хувирчээ. Хэрлэн нөхөртөө саяын Цэнгэл охины тухай хэлэх гэсэн ч хамаг үг нь

хоолой дээр нь ирээд гацчихсанд дэмий л нөхрөө тэврэн асгартал уйлсаар ухаан алджээ.

... Нэг л мэдэхэд Хэрлэн толгой дээрээ хүйтэн жин тавиулсан гэртээ хэвтэж байлаа. Нүдээ нээж

орчин тойрноо сайтар ажиглав. Аль хэдийнэ гэгээ орсон байх бөгөөд Батжаргал Оюунчимэг

хоёрыг хэвтүүлж байсан өнөөх унтлагын өрөөний өргөн орон дээрээ ганцаараа хэвтэж байв.

Дөнгөж өндийтөл өөдөөс нь Галсан уур савссан цай, шөл, талх зэргийг цайны тавиур дээр

барьсаар орж ирлээ.

-Өө ашгүй дээ. Чи минь сэрчихээ юу. Зөндөө их санаа зовлоо шүү. Яаж байна?

-Батжаргал, Оюунчимэг хоёр яасан? Хэмээн Хэрлэн асуултыг асуултаар хариуллаа.

-Батжаргал эмнэлэг хүргэгдсэн. Харин Оюунаа дээд давхарт байгаа.

-Тэгвэл би яасан хэрэг вэ. Юу ч санахгүй байна.

-Миний хайрт одоо тархиа их ажиллуулах хэрэггүй ээ. Эмч чамайг маш их айж ядарсан байна

гэж хэлсэн. Чи өчигдөр шөнө гадаа намайг тэврээд уйлж байснаа гэнэт л ухаан алдаад унасан.

Азаар түргэн ирж байсан болохоор чамайг жаахан сэргээгээд тайвшруулах тариа хийгээд

унтуулсан. Олигтой хоол идэхгүй, үргэлж сэтгэлээ зовоосоор байгаад ядаргаанд орсон байна.

Чамайг сайн амарч хоол унд идээд биеэ сайн тордох хэрэгтэй гэж эмч хэлсэн.

Хэрлэн уртаар санаа алдаад буцаж хэвтлээ. Цагаан халаадтай хоёр эмэгтэй ирж өөрт нь тариа

хийж Галсан тэдний хажууд зогсоод өөрт нь тариа хийж Галсан тэдний хажууд зогсоод өөр

лүү нь санаа зовсон нүдээр тасралтгүй ширтэж байсан нь бүүр түүрхэн санаанд нь орох шиг

болов.

-Саруул ирээгүй биз?

-Ирээгүй, ямар ч сураг хэвээрээ л байна. Миний хань одоо битгий хямар. Ингэсээр байгаад бүр

дордоод охиноо ирэхэд хэвтэрт орчихсон байвал яана. Галсан ингэж хэлэхдээ зориуд эхнэрээ

тайвшруулахыг хичээсэн нь андашгүй аж. Хэрлэн үүнийг нь хэдий мэдэж байсан ч сэтгэл нь

жаахан уужраад ирэх шиг болжээ.

Галсан эхнэртээ шөл халбагадан уулгаж аль болох сэтгэлийг нь сэргээх гэж сайн сайхан үгс

хэлнэ. Үнэндээ Галсангийн сэтгэл тийм гээд илэрхийлэхийн аргагүй шаналж, айдас түгшүүр

түнсэн янзын эргэлзээндээ төөрч хямралдан байсан ч ямартай ч эхнэрээ халамжлан тайван

байлгах гэж ийн хичээж байгаа нь аргагүй бахархмаар. Галсангийн сэтгэл гарган чамгүй

халамжилсны ачаар Хэрлэн овоо дээрдэн өндийгөөд ирлээ. Өчигдөр шөнө Батжаргалын хөлийг

боохдоо дундуур нь цуулж сиймхий болгосон хөнжлийн даавууг Хэрлэн анзаарч хармагцаа

нэгийг санав бололтой Галсан руу хараад асуув.

-Батжаргал тэгээд гайгүй юу. Аймар их цус алдаж байсан?

-Ямар ч байсан ухаан орсон. Гайгүй байхаа. Гэхдээ ярихгүй байсан.

-Ер нь өчигдөр та хоёр яагаад зоорь луу орсон юм бэ?

-.../Энэ асуултанд Галсан хариулах шаардлагагүй гэж үзсэн бололтой/

-Тэгээд тэр зоорин доор юу байна?

-Ямар ч байсан их хүйтэн байна лээ

-тэнд юу байна вэ гэж асуусан болохоос биш хэр зэрэг хүйтэн байна гэж асуугаагүй шүү дээ

Хэрлэнгийн ингэж бухимдан асуусан нь нэг бодлын аргагүй байлаа.

Уучлаарай залуус аа. Одоо удахгүй дуусна. Энэ өгүүллэг 21 хэсэгтэй юм байна. Үүнээс одоо 15

дахь нь дуусаж байна. 6 үлдсэн гэсэн үг. Баасан гараг шоудахад таарсан өдөр .... гээд би явах

хэрэг гараад ихийг оруулж чадсангүй ээ.

Өмнө нь үргэлж доороос нь цохиж үл мэдэх чимээ гарч байсан тэр харанхуй нүхэн дотор юу байсан бол гэдгийг олж сонсохсон гэхээс байж ядна. Галсан юу гэж хэлэхэээ мэдэхгүй дэмий л эхнэрийнхээ царай руу харан хөмсгөө зангидан сууж байлаа. Хэрлэн хүлээж тэссэнгүй үргэлжлүүлэн асуулаа. -Батжаргал яагаад тэгж айхтар бэртчихсэн юм бэ. Арай та хоёр муудалцаж тийм байдалд

хүрсэн юм биш биздээ?

-За үгүй дээ. Бид хоёр яалаа гэж муудалцах билээ. Өчигдөр та хоёрыг автобусны буудал руу

явсны хойгуур чинь Батжаргал надад зоорь луу орох санал тавьсан юм. Тэгээд л хамтдаа

доошоо орсон. Зоорин доор юу ч байж мэднэ гэж бодож байсан болохоор бид өөрсдийгөө

зэвсэглэсэн. Тэгээд гар чийдэн тусгаад шат тавиад буухад төсөөлж байснаас харьцангуй

гүнзгий байсан. Удалгүй бид хоёр зоорины ёроолд хүрсэн.

-Тэгээд? Хэрлэн Галсангийн тэртэй тэргүй ярьж байгаа яриаг ийн таслан асуух нь дараа нь юу

болсон бол гэдгийг мэдэхсэн гэхээс байж ядан байгааг нь илэрхийлж байлаа.

-Тэнд маш хүйтэн, харанхуй байсан. Шуудайлж хэрэггүй болсон новш л байгаа бололтой

харагдсан шүү. Тэгтэл гай болж хэн нэгэн нээлттэй байсан зоорины хаалгыг хаачихсан. Гайхаад

байж байтал гэнэт л миний хөлнөөс хэн нэгэн зуураад авах шиг санагдахад би айсандаа дээшээ

зүтгэсэн. Галсан ингэж хэлээд дахин өчигдөрийнхөө айдаст автав бололтой дуугаа хурааж

зоорь байгаа галынхаа өрөөг тусгаарласан хана руу айдас хурсан нүдээр харлаа.

-тэгээд дараа нь юу болсон бэ? Яриач дээ?

-Тэгээд үү, бид хоёр дээшээ зугтсан. Галсангийн ингэж хэлэхэд түүний нүдэнд өчигдрийн

зооринд байсан тэр бүх зүйл, үйл явдал дахин үзэгдэж байгаа бололтой. Тэрээр дуу нь сулран

хөмсгөө зангидан ярьж байлаа.

Миний гартаа атгасан бороохой нэг мэдэхэд л гээгдчихсэн байсан. Би хамаг хурдаараа дээүээ

зүтгэж байхад Батжаргал миний араас авирч намайг яаруулж байлаа.Бидний доороос нэг

тиймэрхүү чахарсан чимээ сонсогдох шиг болж хэн нэгэн хөөх шиг санагдсан. Байдаг хурдаараа

дээшээ зүтгэсээр арай хийж зоорины хаалганд тулж ирэхэд гацчихсан байдаг байгаа. Шууд

түлхэж хүрэхгүй байсан болохоор би Батжаргалын мөрөн дээр гишгээд хүчлэн түлхсэн. Гэвч

нээгдээгүй. Би үнэндээ Батжаргалын юу гэж хэлээд байгааг нь сайн сонсож чадаагүй. Маш

их сандарсан байсан. Ямар ч л байсан Батжаргал намайг амь тэмцэн яаруулж байгааг нь л

мэдсэн. Өнөөх доороос дуулдаж байсан чимээ бид хоёр луу улам ойртож бараг тулаад ирэх

үед зоорины хаалга арайхийн нээгдсэн. Тэгээд намайг тэр хараал идсэн зоориноос гарч ирэхэд

Батжаргал араас гарч ирээгүй. Би буцаж ороод Батжаргалыг ухаангүй хэвтэж байгааг олсон.

Батжаргал зоориноос гарах гээд шатаар өгсөж байхдаа санамсаргүй халтираад өөрийнхөө

хутганд өртчихсөн юм билээ. Тэгээд үүнээс хойш юу болсныг нь чи мэдэж байгаа.

-Намайг ухаан алдсаны дараа юу болсон бэ?

Хэрлэнгийн энэ асуултыг сонссон Галсангийн царай өөрийн эрхгүй хувираад ирлээ. Хэрлэн

нөхрийнхөө баргар царайнаас ямар нэгэн таагүй явдал болсныг гадарлаж түүнийг нь нөхөр нь

өөрөөс нь нуугаад байгааг мэдэх шиг боллоо. Галсан түүний асуултанд хариулахгүй чимээгүй

суусаар байсанд Хэрлэн тэссэнгүй.

-Ингэхэд Оюунчимэг яасан бэ? Батжаргал ах дээд давхарт байна ч гэх шиг нэг хачин юм яриад

байсан?

15

Галсан эхнэрээ ийн асуухад тааз руугаа ширтсэнээ юу ч дуугарсангүй биеэ хураан суув. Гэтэл

гэнэт дээд давхарт Оюунчимэгийн тачигнатал хөхрөөд гүйх чимээ сонсогдов. Тэрээр дээд

давхарт хэн нэгэнтэй тоглож байгаа бололтой. Хэрлэн хүзүүгээ өргөн дээшээ тааз ширтэж

байснаа нөхөр лүүгээ харан асуулаа.

-Оюунчимэг дээр хэнтэй тоглоод байгаа юм бэ?

-...

-Хариулаач. Би галзуурах нь.

-Батжаргалтай

-Галсаан, чи чинь солиорчихоо юу. дөнгөж сая Батжаргалыг эмнэлэгт хэвтүүлсэн гэж хэлээ

биздээ

-Тиймээ

-Тэгээд?

-Бас нэг Батжаргал байгаа юм байлгүй дээ

Хэрлэн тэссэнгүй. Хөнжлөө хуу татаж хаяад дээд давхар луугаа очихоор өндийлөө. Түүнийг

дөнгөж өндиймөгц дахин толгой нь эргэж эгээтэй л уначихсангүй тул Хэрлэн хэдэн хором хөдлөлгүй зогсож байгаад дээшээ гүйлээ. Харин Галсан эхнэрээ хорьсонгүй араас нь ч дагасангүй. Оюунчимэг өрөөнд хүн орж ирсэнийг ч анзаарах сөхөөгүй хана руу харан сууж хэн нэгэнтэй ярилцана. Хэрлэн үнэхээр нүдэндээ итгэсэнгүй. Түүнийг харсаар атал энэ өрөөнд ганцхан Оюунчимэг байх аж. Тэгсэн хэрнээ л нүдэнд үл үзэгдэх хэн нэгэнтэй оройн хоолон дээр юу тдэх тухай ярилцаж амаа таглан хүзүүгээ савлан хөхрөх нь эрхгүй айдас төрүүлмээр. -Оюунчимэг ээ, миний дүү хэнтэй яриад байгаа юм бэ? Хэрлэнг ингэж асуухад Оюунчимэг сая

яриагаад зогсоолоо. Тэрээр Хэрлэн рүү хагас эргэж хараад “чшшшш .......  аяархан Батжаргал ах

их өлссөн учраас ууртай байгаа. Та яваад хоол хийж бай” гэх нь тэр.

Солиорчихжээ, солиорчихож хэмээн Хэрлэн амандаа үглэсээр доошоо буух гэж гүйх замдаа

Галсантай мөргөлдлөө. Оюунчимэг дахиад хана руу харан ганцаараа яриагаад шивнэн ярьж

байлаа. Галсан Оюунчимэгийн өрөөний хаалгыг хаагаад эхнэрээ дагуулан доошоо буухыг

завдан гарыг нь атгав.Хэрлэн бүр хямарч орхижээ.

-Яагаад, яагаад ийм юм болж байгаа юм бэ. Би итгэхгүй байна. Энэ бол зүүд% би сэрмээр

байна. Бас чи наад гараа тат мэдэв үү

-Миний хайрт тайвшир даа. Хоёулаа доошоо бууж ярилцъя.

-Үгүй ээ. Юу ярих юм бэ. Ярих юм юу ч байхгүй. Бидний амьдрал нүдэн дээр сүйрч байна,

чи ойлгож байна уу. Яриад байх юу ч байхгүй дууссан. Саруул алга болсон.Магадгүй үхсэн.

Хэрвээ амьд байсан бол гэртээ ирэх л байсан. Ирж чадахгүй боломж байдаггүй юм аа гэхэд

ядаж өдийд сураг нь гарах болсон, тийм биздээ.

Галсан эхнэрийнхээ энэ асуултанд хариулсангүй. Үнэндээ Хэрлэнгийн хэлсэн саяын үг бүхэн

үнэн гэдгийг Галсан дотроо хүлээн зөвшөөрч байв.

-Чи хариулаач, тийм биздээ. Оюунчимэг солиорчихож. Ердөө л манайд ганц хонохын дотор

л солиорсон байна. Батжаргал ч гэсэн эмнэлэгт юм ярьж чадахгүй шаналан хэвтэж байгаа.

Бидний хайртай нохой ч бас үхсэн. Одоо зөвхөн бид хоёр л үлдлээ. Гэхдээ бид хоёр ч бас

удахгүй, магадгүй өнөөдөр үхнэ. Энэ бүх юм асар хурдан болж байна. Тийм ээ яг тэр хөрш

айлын тэр новшийн эмгэний хэлснээр бид мөдхөн үхнэ.

-Хөршийн эмгэн биднийг үхнэ гэж чамд хэзээ хэлээв?

-Өчигдөр шөнө. Тэрний хэлсэн яг үнэн байхаа. Би зөнгөөрөө мэдэрч байна. Бас тэр зэвхий

царайтай зэтгэрийн охин ч гэсэн биднийг үхнэ гэж хэлсэн. Бас зоорин доорх шороогоо ух ч

гэнэ үү нэг юм хэлсэн. Хэрлэн ингэж хашхиран хэлээд эхэр татан уйллаа.Галсан эхнэрийнхээ

саяын хэлсэнийг сонсоод хөшиж орхих нь тэр. Нээрээ бид мөдхөн үхэх байх даа гэсэн бодол

Галсанд төржээ. Энэ бодол нь түүнд үнэхээр санагдаж байсан ч үхлээ хүлээж болж байгаа

муу бүхэнтэй эвлэрч суух нь дэндүү ичгүүртэй санагдав. Ингээд Галсан Хэрлэнг тайвшруулж

доод давхартаа хамтдаа бууж ирлээ. Галсан Хэрлэнг сэрэхээс өмнө зоорины тагийг бүдүүн

дөрвөлжин модоор шалтай нь холбон хадаж орхижээ. Ингэснээр галын өрөөнд суух нь арай л

тайван мэт болжээ. Тэд түргэн дуудаж Оюунчимэгийг хэвтүүлэх тухай ярилцав.

Үүрээр Хэрлэнг ухаан алдсан хойгуур Оюунчимэг сэргэж эрүүл хүн шиг л Батжаргалыг

машинд оруулахад нь тусалсан гэнэ. Тэгээд түргэний машиныг явсны хойгуур дээд давхартаа

Батжаргал ах намайг дуудаад байна гээд л хий юмтай ярьж эхэлсэн ажээ. Галсан эхнэрээ сахих

хэрэгтэй байсан учраас Батжаргалыг дагаж эмнэлэг рүү явсангүй, харин өглөө очихоор болж

эмч сувилагч нарын нь утасны дугаарыг авч үлдээд бусад ах дүү нартайгаа холбоо барьж

Батжаргалыг хэвтүүлсэн эмнэлэг рүү явуулжээ.

Эхнэр нөхөр хоёрыг ийнхүү ярилцан суутал Оюунчимэг буугаад ирэв. Түүний нүдний харц

тогтохгүй түргэн түргэн эргэлдэж ямар нэгэн зүйлийг хайна. Тэгснээ яагаад одоо болтол хоол

хийгээгүй байгаа юм бэ? Хэмээн Хэрлэн рүү уурсан харав.

-Миний дүү өлссөн юм уу. Эгч нь одоохон хоол хийгээд өгье гээд Хэрлэн сандал дээрээсээ

яаран бослоо. Хэрлэнгийн энэ үйлдэл нэгэнт сэтгэц нь өөрчлөгдөөд байгаа дүүгээ аргадан

тайвшруулах гэснийх байлаа.

-Би өлсөөгүй ээ. Харин Батжаргал ах өлсөөд байна. Гоё амттай хоол хийгээрэй тэгэхгүй бол

тэр идэхгүй шүү

Хэрлэн юу ч хариулж чадсангүй. Харин Галсан миний дүү ч гэсэн хоол идээрэй гэж хэлээд

түрүүн Хэрлэнд зориулж буцалгасан шөлнийхөө үлдэгдлийг Оюунчимэгт савтай нь авч өгөв.

Оюунчимэг яг л жаахан хүүхэд шиг баярлажээ. Одоо бид хоёр хоолтой болсон доо, гоё доо хэмээн тэрээр амандаа шулганасаар жижиг савтай шөл хоёр гартаа барьсаар дээд давхар өөд яаран гарав. Галсан Хэрлэн хоёр ч араас нь дагалаа. Оюунчимэг өнөөх л дээд давхрын жижиг өрөөндөө оронгуутаа хаалгаа хаагаад замган түгжээгээр нь түгжчихэв. Галсан Хэрлэн хоёр яаж ч чадсангүй хаалганы гадаа үлджээ. Түгжээг нь эвдээд хойноос нь орж болох байсан хэдий ч тэртэй тэргүй солиорчихоод байгаа хүнийг бүр их догшруулж мэднэ хэмээн болгоомжлов.

-За аа май Батжаргал ахаа цадталаа иднэ шүү

Оюунчимэгийн саяын хэлснийг сонссон Хэрлэн тэссэнгүй шууд л гар утсаа шүүрч аваад эмнэлэг рүү залгаж “Хүн солиорчихоод байна. Түргэн ирээрэй” гэж хашхирах шахам хэлээд хаягаа зааж өглөө. Харин Оюунчимэгийн хувьд өрөөний гадна юу болж байгаа нь огтхон ч падгүй байгаа бололтой. Эхнэр нөхөр хоёр өрөөний гадна яахаа мэдэхгүй зогсч байснаа түргэний машин иртэл доод давхартаа хүлээж байхаар шийдэж буув. Тэдний охиноо ирнэ гэсэн сэтгэл найдвар бараг бөхжээ. Гэхдээ л юмыг яаж мэдэхэв гэсэн шиг сэтгэлдээ битүүхэн харуулдсаар байх аж. Түргэн дуудаад бараг хоёр цаг болсон хэдий ч ирсэнгүй. Оюунчимэгийн дээд давхарт ярих нь үе үе сонсогдож байсан ч хашхирч сүйд болсонгүй тайван байв. Оюунчимэгийн хувьд оюутны дотуур байранд амьдардаг одоохондоо Хэрлэнгээс өөр тулж түших хүнгүй байгаа нэгэн. Хотод байдаг ганц эгч нь Хэрлэн бөгөөд тэдний хөгшин аав ээж ах дүүс нь цөм хөдөө амьдардаг билээ. Харин Батжаргал Галсан хоёр хотод олон ах дүүстэй болохоор Батжаргалын хэвтэж байгаа эмнэлэгт Галсангаас бусад бүх л ах дүүс нь цуглараад байгаа сурагтай. Галсан Батжаргалын биеийг утсаар лавлан асуусаар байгаа бөгөөд Оюунчимэгийг эмнэлэгт хэвтүүлмэгцээ яаран очихоор шийдээд байжээ. Түргэн дуудсанаас хойш нэлээд хэдэн цаг өнгөрч үд болох дөхөж байсан ч өнөөх эмнэлгийн машин нь таг чиг. Хэрлэн тэсэлгүй сүүлчийнхээ нэгжээр дахин залгаж дуудлага өгсөн тухай сануулахад танайхыг олохгүй байна гэж хариулаад дахин заалгаж байтал утас нь тасарлаа. Гай таарч яг хэрэгтэй үед утасных нь нэгж дууссанд Хэрлэн бухимдахын дээдээр бухимдав. Эхнэр нөхөр хоёр яах ч аргагүй болжээ. Гадагшаа дэлгүүр лүү гарч нэгж худалдаж авъя гэхэд гар утасны карт зардаг дэлгүүр чамгүй хол. Галсанг тийшээ явъя гэхэд Хэрдэн энэ байшинд чамгүйгээр ганц ч хором байж чадахгүй гээд явуулсангүй. Хоёул хамт явъя гэхэд Оюунчимэгт санаа зовоод болсонгүй. Магадгүй ийм байдалтай байгаа хүн өөрсдийг нь эзгүйд хашаа байшингаа шатаах эсвэл бүр амиа хорлож ч мэднэ хэмээн болгоомжлосондоо тэд хамт явахаас татгалзжээ. Гэвч утсандаа нэгжгүй, бусадтай холбоо барих боломжгүй бол бараг л амьдрал зогссоноос ялгаагүй байсан учраас Оюунчимэг ганцаараа дэлгүүр явахаар болов. Ингээд Галсан хий юм харж хий юмтай яриад байгаа өөрөөр хэлбэл байхгүй байгаа Батжаргалтай жигтэйхэн сайн найзалж байгаа Оюунчимэгийг эхнэрээ иртэл ганцаараа харгалзаж байхаар боллоо.

Гадаа маш хүйтэн байгаа блохоор Хэрлэн хэчиээн зузаан дулаан хувцсаа өмссөн ч даарч байлаа. Өчигдөр шөнө хямарч ухаан алдсанаас болж бие нь халуурч байгааг тэрээр мэдэж байсан ч утсандаа нэгж худалдаж авахыг чухалчлан яаран алхсаар. Бас юмыг яаж мэдэхэв хөөрхий нялх охиноос минь сураг гарсан ч юм билүү цагдаагийн газар луу утасдаж лавлая гэж өөртөө хэлж байлаа. Хэрлэн хагас цаг илүүтэй алхаж байж сая нэг юм арайхийн дэлгүүрийн гадаа ирсэн ч хаалттай байх нь тэр. Хэрлэнгийн урам хугарч цоожтой дэлгүүрийн өмнөх довжоон дээр хэсэг сууж амсхийлээ. Нэгэнт энд ирчихээд хоосон буцна гэхээс уур нь хүрч утасны нэгжийн карт зардаг дараачийн дэлгүүр лүү явахаар шийдлээ. Ядаж байхад Хэрлэн ямар ч илүү мөнгө авч гарагүй болохоор цаашаа унаанд сууж явах ямар ч боломж байсангүй. Хэрвээ алхвал очих ирэх нь нийлээд ойролцоогоор хоёр цаг болохоор зайтай байв. Гэсэн ч Хэрлэн алхахаар шийджээ. Хэрвээ одоо түргэлэхгүй бол гэр лүүгээ буцаж явж мөнгө авсаар байтал дэлгүүр хааж мэднэ хэмээн тэрээр өөртөө хэлэв. Ийнхүү гараа халаасандаа хийн зам даган яаран алхах хөөрхий бүсгүй гэрт нь ямар аймшигтай зүйл болох гэж байгааг хэрхэн төсөөлөх билээ.

16

Галсан эхнэрээ явсаны дараа хөршийнхөө хүнтэй уулзахаар хаалгыг нь тогшиж үзсэн ч нэмэр болсонгүй. Зүс таних хөгшин эмгэн цонхныхоо хаалттай хөшигний завсраар сэмхэн харснаа

цааш орохыг Галсан харж амжжээ. Галсан “Би хажуу айлын чинь хүн байна аа. Яагаад хаалгаа тайлахгүй байгаа юм бэ?” хэмээн чанга дуугаар асуусан ч хэн ч хариу хэлсэнгүй. Хаалгыг нь тогшсоор байсан ч таг чиг хэвээрээ байсан болохоор Галсан орхи цаашаа хэмээн өөртөө хэлээд газар нулимж гэртээ орлоо. Оюунчимэг таг чимээгүй болжээ. Түргэний тэрэг ирээгүй хэвээр. Галсан гэртээ ороод хэсэг азнаснаа охиныхоо зургийн цомгийг гаргаж үзлээ. Удаан хүлээлгээд байгаад уучлаарай манайхаан, нэгмөсөн оруулчихья гэсэн чинь худлаа болоод. Хүмүүс чинь баярын өдөр дөхөхөөр бүр их ажилтай болдог юм байнааа... Ингээд би оруулсан жаахан хэсгээ тавьчихья. Дараагийн тавилтан дээр дуусгаж оруулна гэдгээ амалж байна.

Саруулын бүр нялх балчир байх үеийн нь бүх л дүр төрх аз жаргалтай дурсамжууд Галсангийн нүдний өмнө амилан босч ирэх шиг л болов. Галсан охиноо үнэхээр их санажээ. Аавынхаа хүзүүн дээр мордож алсыг харна гэж эрхлэхэд нь загнаж болиулж байснаа бодоод хоолой нь зангираад ирэв. Нэг удаа төрсөн өдрөөр нь охиноо эрхлүүлж өдөржин хүзүүн дээрээ суулгаж тоглосон. Тэр үеэс хойш саруул ааваараа бахархаж “Миний аав их өндөр, том биетэй болхоор би хүзүүн дээр нь суухаараа бүхнийг харж чаддаг” хэмээн ээждээ гайхуулдагсан. Тэгээд бүр аавдаа “Алсыг харагч” гээд нэр өгчихсөн байсан нь Галсанд санагдав. Галсан өөрөө ч мэдэлгүй нэг л мэдэхэд уйлчихсан сууж байлаа. Охиныхоо өрөөнд орж хураалттай байгаа хөнжлийг нь дэлгэж үнэрлэв. Саруулын үнэр хадгалагджээ. Дотно хөөрхөн энхрийхэн охиных нь үнэр яг хэвээрээ байв. Галсан охиныхоо хөнжлийг тэврэн хэвтжээ. Энэ үед тэр тэрээр дээр галзуурчихаад байгаа Оюунчимэгийг түр мартаж орхисон бололтой. Урьд шөнө ганц ч хором цурам хийгээгүй болохоор Галсан эрхгүй ядарсан байв. Ер нь л сүүлийн өдрүүдэд сайхан унтаж байснаа тэрээр огтхон ч санахгүй байлаа. Ингээд нэг л мэдэхнээ Галсан дугхийж орхижээ. Тэрээр дөнгөж нүдээ анин зүүдэлмэгц Батжаргал өөрөөс нь аврал эрэн гараа сарвайж зоорь луу унаж байгаа дүр зураг үзэгдэн зовооно. Бас Саруул үзэгдэнэ. Охин нь хаа нэгтээ Галсангийн хэзээ ч очиж үзээгүй тийм газар ирчихээд аавыгаа ирж авна хэмээн хүлээж байх нь тэр. Гэвч Галсан зүүдэндээ Саруулын ганцаархнаа уйлж суугаа энэ газрыг хаана байдгийг ердөө санахгүй байлаа. Огт танихгүй тийм л газар охин нь өөрөөс нь аврал эрэн уйлан дуудсаар. Галсан ийнхүү аймшигтай муухайгаар хар даран зүүдэлж байсан ч сэрж чадсангүй. Бүр сүүлдээ өөрийгөө зүүдэлж байгаагаа ч тэрээр сайн мэдсэн хэрнээ энэ нь сэрэхэд нь нэмэр болсонгүй. Зүүдэндээ тарчлагдан зовсоор байгаа тэрээр хэн нэгэн хүрч ирээд гараас нь татахад л сэрнэ гэж бодож байлаа. Гэвч харамсалтай нь хэн ч түүнийг сэрээсэнгүй.

* * *

Өвөл цагийн нарны илч буурсаар харуй бүрий болох дөхөөд байв. Галсангийн унтаж буй хүүхдийн өрөөний харалдаа байрлах дээд давхрын өрөөнд байгаа Оюунчимэг амьгүй мэт чимээгүй байсаар сая нэг хөлийн чимээ гаргах шиг болов. Тэгснээ Оюунчимэгийн байгаа өрөөний хаалга торхийн нээгдэж хэн нэгэн этгээдийн нэг давхар луу аяархан гэтэн буух чимээ гэрт сонсогдлоо. Удалгүй галын өрөөний хаалга нээгджээ. Гадаа харанхуй болж байгаа болохор гэр доторх эд юмс тийм ч сайн харагдахгүй байв. Галын өрөөнд орсон энэ хүн бол Оюунчимэг байлаа. Үсээ задгайлж тэр нь ширэлдэн харагдах Оюунчимэгийг өөр хэн нэгэн харж гэмээнэ давхийтэл цочих байсан нь дамжиггүй бил. Тэрээр өрөөний гэрлийг асаасангүй

Магадгүй гэрэл гэж чухам ямар зүйл байдгийг ч мартчихсан юм билүү хэн мэдлээ. Нүүрнийхээ урд руу ширэлдэн унжсан үсийг ч хойш нь илэлгүй улаанаараа эргэлдсэн нүдээрээ том том харж тэмтчин гэтэх тэрээр ямар нэг зүйл хайгаад байгаа бололтой.

Хоол ... хоол, амттай махаар хийсэн хоол хэрэгтэй байна. Хаана байна вэ хэмээн амандаа дуулдах төдий шивэгнэх Оюунаа хөргөгч шүүгээ сэлтийг маш аажимхнаар нээж үзэх аж. Энэ нь магадгүй хэн нэгэнд өөрийгөө мэдэгдчих вий гэсэн айдас болгоомжлол сэтгэлд нь төрж байгаагаас үүдэлтэй мэт. Гэхдээ түүний энэ болгоомжлол юунд хэрэгтэй байгааг тааж хэлэхэд бэрхтэй гэмээр. Оюунчимэг идчихмээр юм олсонгүй. Батжаргал ах аа би танд заавал идэх юм олж өгнө өө хэмээн амандаа үглэсээр галын өрөөнөөс гарав. Оюунчимэг сэмхэн гэтэж байлаа. Нэг давхрын хүүхдийн өрөөний дутуу хаалганы завсраар Галснгийн унтаж байгааг тэрээр тодхон харж амжлаа. Тэгснээ сэрээчих вий гэсэн шиг буцаж өлмий дээрээ дэгдсээр

дээд давхар луугаа зүглэв. Уг нь Галсан сэрүүн байсанбол яг одоо дээд давхраас дуулдаж байгаа Оюунчимэгийн яриаг сонсох байв. Гэсэн ч харамсалтай нь Галсан нойрондоо эрхгүй дийлджээ.

-Та тэгээд хоол олдохгүй байвал түүхий мах ч хамаагүй идмээр байгаа юм уу? Хэдий Оюунчимэг үнэхээр ингэж хэлсэн ч түүнд хэн ч хариу хэлсэнгүй. Дахиад л Батжаргалтай ярьж байгаа нь тэр бололтой. Ингээд удалгүй Оюунчимэгийн орогноод байгаа дээд давхрын өрөөний хаалга хяхтнан дуугарсаар нээгдлээ. Тэр дуу яг л зүрх зүсэм гэмээр аяархан бөглүү юм шиг хэрнээ тодхон дуулдаж байсныг нэг давхарт унтаж байгаа Галсан сонсчээ. Гэсэн ч Галсан дээд давхрын өрөөний хаалга нээгдэж байна даа хэмээн зүүдэндээ мэдсэнээс биш сэрж чадсангүй.

Оюунчимэг шатаар дахин гэтсээр буугаад шууд гал тогооны өрөө рүү зүглэв. Удалгүй хөргөгчинд байсан хөлдүү махыг авч тэврээд дараа шүүгээнээс хутга аваад дээд давхар луу шатаар аяархан өгслөө. Ингэж явахдаа Оюунчимэг амандаа элдвийг үглэн үе үе амаа таглан цээжээ савлан аальгүйтэн инээх аж.

Уг нь Хэрлэн гэрийнхээ үүдэн дээр очиж буугаад таксины жолоочид гэрээсээ орж мөнгө авч өгье гэж бодсон ч машин олдсонгүй. Ийнхүү Хэрлэн яах ч аргагүй машин зам дагаж явсаар гэртээ бараг хүрээд ирлээ. Одоо зөвхөн хэдхэн гудамж сүлжээд хашааныхаа хаалганы өмнө тулж ирэх байв. Сэтгэлийг нь нэг л айдас түгшүүр эзэмдээд яаруулж байсан ч охиноо ирсэн юм биш байгаадаа хэмээн горьдлого тавих Хэрлэнг хэн нэгэн ойлгож гэмээнэ өрөвдөхгүй байхын аргагүй. Гадаа маш хүйтэн байсан ч байдгаара хурдлан бараг л гүйж яваа Хэрлэн бүр хөлөрч гүйцжээ. Ингэсээр Хэрлэн удалгүй гэрийнхээ барааг харж дотор нь бага зэрэг онгойх шиг болов. Өвөл цагийн гэгээ тасарсан харанхуй үдэш ганцаархнаа алхсандаа айсан болоод ч тэр үү Хэрлэн гэрээ хараад өөрийн эрхгүй баярлах сэтгэлд автаад байгаа нь энэ байлаа. Хашааныхаа хаалганд тулж ирээд дотогшоо орох энэ мөчдөө Хэрлэн дахин айдаст автав. Учир нь хашааных нь гэрэл унтраалттай хэвээр бах бөгөөд тэр ч бүү хэл өрөөний гэрэл хүртэл асаагүй байгаа нь харанхуйд цонхоор нь батлагдах нь тэр. Уг нь өдийд Галсан гэрийнхээ ч хашааныхаа ч гэрлийг асаачихсан байх ёстой санагдана. Гэтэл гэр гадаагүй хав харанхуй хэвээр байгаа нь Хэрлэнд яах ч аргагүй хачирхалтай санагдав. Түргэний машин ирээд Оюунчимэгийг аваад явахад нь нөхрөө хамт явсан юм болов уу гэж бодсон ч энэ бодлоо тэр дор нь үгүйсгэлээ. Учиг нь Галсан Хэрлэнг ирээгүй байхад дуудлагын эмч нартай яасан ч хамт явахгүй гэж тохирсон билээ. Тэгээд ч өөрийг нь байхгүй бол энэ айдас муу ёр шингээсэн байшинд ганц ч хором тэсэхгүй гэдгээ Галсанд хангалттай хэлж ойлгуулсан мэт Хэрлэнд санагдана. Тэгэхээр яалт ч үгүй Галсан гэртээ байх ёстой бөгөөд харин гэрлээ асаагаагүй байгаа нь хачирхалтай санагдаж байлаа.

….. Оюунчимэг баруун гартаа атгасан том балиусаа далайсаар Галсан руу аажимхан дөхөж эхлэв. Харанхуй байшинд нүд нь цусаар эргэлдэх мэт Оюунчимэг ёстой л шар шувуу шиг харж байгаа бололтой. Тэрээр харин хашааны хаалга нээгдэж Хэрлэнг ирж байгааг мэдсэнгүй. Оюунчимэг өөрийн нь махаар Батжаргалд зоог барина гэдгийг Галсан сонссон ч сэрж чадсангүй дэмий л тийчилж байлаа. Галсан зүгээр л гарнаас нь хэн нэгэн татаад авахад сэрчихнэ гэдгээ сайн мэдэж байсан ч түүнийг хэн сэрээх билээ. Харин Оюунчимэгийг өөр рүү нь бага багаар ойртож байгааг мэдэрсээр… Балиусаа улам өндөрт далайн гүд хийтэл хоолойгоо давуулан шүлсээ залгих Оюунчимэг хөлөө чирэн өөр лүү нь ойртох нь Галсанд улам тод сонсогдож эхлэв. Одоо ердөө л тав зургаа алхахад Оюунчимэг Галсангийн унтаж байгаа хүүхдийн орны өмнө тулаад ирэх байлаа. Оюунчимэгийг өөр лүү нь ойртох тусам Галсан яраглан тарчилсаар.

* * *

… Хэрлэн айдас жихүүдэст хүлэгдэн байшингийн хаалганы өмнө хөшиж орхижээ. Энэ хаалганы цаана юу байгаа бол гэхээс цус нь царцах шиг болж яахаа мэдэхгүй эргэлзэн зогссоор. Магадгүй өнөөх зоорин доороос самардсан ул мөр үлдээж орхисон ад зэтгэрийн этгээд өөрийг нь хүлээж хумса ирлэн суугаа ч юм билүү. Хэрлэн ийнхүү дагжин чичирсээр хаалганыхаа бариулыг атгаад авсан ч татсангүй. Хоёр хацраа давуулан нулимс урсгах хөөрхий бүсгүй өөрийн нь хайтай хамгаас илүү түшиг тулгуур нь болсон эр нөхрөө үхлийн ирмэг дээр байгааг яахан тааварлах

билээ.

*  * *

… Галсан зүүд нойрон дундаа өөрийнхөө үхлийг хүлээж байх нь тэр. Түрүүхэн өөрөөс нь аврал эрэн уйлж зүүдлэгдэж байсан охин нь одоо аавынхаа үхлийг тохуурхан шоолох мэт ад зэтгэрийн хоолойгоор тас тас хөхөрнө. Зүүднээсээ бас нэгэн болох гэж буй аймшигт үхлээс давхар айсан Галсангийн хагас аниатай нүд нь нулимсанд чийглэгджээ. Хичнээн зоримог эр байсан ч аймшигт зүүд болох нь тодорхой айдсын өмнө ийн өвдөг сөхөрдөг ажээ.

*  * *

.. Хэрлэн хаалгаа түлхээгүй хэвээр. Түүний санаанд гэнэт өнөөх Цэнгэлийн хэлсэн танай нөхөр та хоёр хоёулаа үхнэ гэж хэлсэн үг орж ирлээ. Бас зоорин доорх шороогоо ух гэсэн үг ч санаанд нь давхар буув. Ингээд л Хэрлэн “Арай нөхрийг маань..” гэж бодмогцоо хаалгаа зоримогхон түлхэж хонгилынхоо гэрлийг асав. Саруулын унтлагын өрөөний хаалга нээлттэй байх бөгөөд орон дээр ухаангүй мэт хэвтэх Галсанг дүрж орхихоор Оюунчимэг хутгатай гараа өндөрт далайжээ.

-Оюунаа чи яаж байна аа хэмээн Хэрлэн хоолойныхоо хамаг чадлыг шавхан хашхирав. Эгчийнхээ энэ хашхирах дуунаар Оюунчимэг цочиж эргэж харсан хэдий ч далайсан хутгаа хаясангүй эргэж хармагцаа тачигнатал инээд алдан дүрж орхилоо. Хэрлэн хэдий хар хурдаараа харайж очоод үснээс нь зулгаан арагш нь татаж унагасан ч амжсангүй. Дүүгийнхээ гарнаас хутгыг нь салгах гэж хамаг тэнхээгээ шавхан ноцолдох Хэрлэн цурхиран уйлж байлаа. Тэрээр Галсанг үхсэн гэж боджээ. Харин аз болоход хутга Галсангийн мөрийг хальт зүсээд өнгөрсөн бөгөөд Галсан ч нойрноосоо сая л нэг бүрэн сэрсэн бололтой босоод ирлээ. Оюунчимэг, Хэрлэн хоёр ухаан жолоогүй шалан дээр өнхрөлдөн ноцолдож байв. Галсан өрөөний гэрлийг яаран асаагаад эгч дүү хоёрыг салгахаар дөхөв. Оюунчимгэийн нүүр нь цус хөлсөндөө хутгалдан харлаад хүн харахын эцэсгүй нэгэн болж хувирчээ. Чамайг ч бас алж иднэ хэмээн Хэрлэн рүү шүлсээ үсэргэн улангасан дайрах Оюунчимэгийг Галсан бүх биеэр нь тэвэрч аваад татаж холдуулах тэр агшинд тэрээр өнөөг хэр нь гартаа атгасаар байгаа балиусаараа Хэрлэнгийн хоолойг хэрччихлээ. Цус олгойдон үсэрч хамаг бие нь салганан тийчлэх Хэрлэн хариугүй амь тавих гэж байгаа нь Галсангийн нүдэнд харагдах нь тэр. Галсан хоромхон зуур Оюунчимэгийн гарыг хүчтэй цохиж хутгыг нь алдуулаад өөрийг нь өргөж аваад хана руу шидчихэв.Шалаар нэг цус болжээ. Хэрлэн хүзүүнээсээ асгарах цусаа хоёр гараараа халхлах мэт дарсан байдалтай тийчлэн хэвтсээр байгаа нь хараахан үхэж амжаагүйг нь илтгэж байв.

Галсан нэг мэдэхэд л эхнэрийнхээ дагзан доогуур гараа хийн жаахан өргөхчөө аяджээ. Хэрлэнгийн амнаас цахиртсан сөөнгө чимээ сонсогдож нүд нь томрон эргэлдэж байснаа амь тавин хөдөлгөөнгүй боллоо. Галсангийн нүднээс тасралтгүй нулимс урссаар хамаг бие нь салганан чичирч дэмий л эхнэрээ тэврэв. Галсангийн хоолой цахиртан сааралтаж чичирхийлж сөөнгөтсөн чимээ дуулдан бие нь доороо тогтохгүй займчиж эхэллээ. Өрөө тэр аяараа улаан нэлий цусанд умбаж чимээ аниргүй байдал ноёрхжээ.

-Миний хайрт үхэж болохгүй шүү хэмээн Галсан сая нэг дуулдах төдий шивнэлээ. -Хэрлээн, миний хань битгий үх л дээ, гуйж байна. Ямар нэгэн үг хэлээч ядаж өвдөж байна гээд хэл л дээ.

Тийм, энэ бол эхнэрээсээ хагацаж туйлдаж цөхөрсөн эр нөхрийн үр байв. Хэрлэн хэрчүүлсэн хоолойгоо хэдийн хоёр гараараа дарсан чигтээ амьсгал хураасан ч одоо хүртэл цус шүүрсээр. Галсан жаахан сэхээ авч баруун гараара эхнэрийнхээ хоёр гарыг атгаад Хэрлэнгийн нэг гар нь тас атгаастай байгааг мэдрэв. Зангидсан гарыг нь тэнийлгэн үзвэл Хэрлэн өнөөх худалдаж авсан утасны нэгжийн картаа атгачихсан хэвээр байлаа.

Оюунчимэг Галсанд хүчтэй савагдан шидэгдээд ухаан алдсан байж байгаад сая сэрээд байв. Хэрлэнг ухаангүй хэвтэж байгааг хараад Оюунчимэг давхийтэл цочих нь тэр. Тэрээр яагаад өөрийгөө ухаан алдсан бас эгч нь яагаад цустайгаа хутгалдан үхэж хэвтэж байгааг ч санахгүй байлаа. Өнөөх Батжаргал ах аа гээд сүйд болж байснаа ч бүр мартчихсан өөрөөр хэлбэл

оюун ухаан нь одоо л нэг хэвийн ажиллаж эхлэв. Өрөөний хана шал тэр ч бүү хэл тааз хүртэл цусанд будагдчихсан энэ нүд хальтрам дүр зургийг хараад Оюунчимэг өөрийн эрхгүй дагжин чичирлээ. Галсан жаахан сэхээ аваад Оюунчимэг өөр лүү нь айсан харцаар ширтэж байгааг сая анзаармагцаа шүдээ хавиран гараа зангидав. Тэрээр эхнэрийнхээ үхэлтэй нэгэнт эвлэрээд одоо харин өшөө авах хүсэлд автан уур хорсол нь оволзон буцалж байлаа. Саяхан Хэрлэнгийн аминд хүрсэн балиусыг хажууханд нь шалан дээр унасан байхыг Галсан хармагцаа гартаа атган босож ирэв. Хамаг хувцас нүүр царай нь улаан цусанд будагдсан Галсангийн нүд өшөө хорслоор буцлан өөр лүү нь дөхөхөд Оюунчимэг ухаан баларттала айж амь тэмцэн зугтлаа.

18                                                                                  

Оюунчимэг байшингаас гарч гүйж завдсангүй. Учир нь гарах хаалгыг Галсан халхалж зогсоод өөрийг нь алах гэж занаж байсан учир тэрээр аргагүй дээд давхар луу хөлийн хурд мэдэн зугтлаа. Галсан түүний араас саяхан эхнэрийн нь аминд хүрсэн хутгыг гартаа чанга гэгч нь атгасаар “Шулам минь, хоолойг чинь хэрчээд өгье л дөө” хэмээн мацсаар. Галсангийн нүүр нь цус хөлс нулимстай хутгалдсан нь гэрэл муутай харанхуй байшинд үл мэдэг ялгаран харагдах шиг. Жигтэйхэн том биетэй ийм булиа залуу нүд нь цусаар эргэлдэн өөрийг нь алахаар хутга барин элдэж байгааг харахаар эгээтэй л зүрх нь зогсчихоо шахна. Оюунчимэг хоёр давхарт гарах хамгийн дээд талын гишгүүр дээр гишгих тэр агшинд Галсан өнөөх хурц хутгаараа хөлийн нь булчинг зүсээд амжив. Ингэхдээ Галсан шатанд бүдэрч унаад Оюунчимэгийг хараахан барьж авч чадсангүй. Оюунчимэг хазганан гүйсээр өнөөх өөрийнхөө орогноод байсан өрөөндөө ороод хаалгаа дотроос нь түгжлээ. Тэгмэгцээ нэг гүнзгий амьсгаа аваад өөрийн нь хөлнөөс айхтар их цус алдаж байгааг сая анзаарч харав. Цус маш их олгойдон гоожиж байгааг хараад эгээтэй л ухаан алдчихсангүй. Оюунчимэг хаалгаа нуруугаараа налан суужээ. Энэ өрөөний гэрэл харин асаалттай байх бөгөөд түрүүхэн өөрийгөө энд сууж байснаа Оюунчимэг огтхон ч санахгүй байлаа. Өрөөний шалан дээр энд тэндгүй махны цус дусалсан харагдах агаад нэг буланд нь дутуу хэмлэж зулгааж орхисон түүхий махны өөдөс харагдав. Гэхдээ энэ бүхнийг өөрөө үйлдсэн гэдгээ Оюунчимэг үнэндээ л төсөөлсөнгүй. Түүний нүүр нь гэсэн махны цусанд халтардаж хачин аймшгийн болж хувирсныг харин өөрөө мэдсэнгүй. Ингэтэл гэнэт Галсан хаалгыг нь цаанаас нь хүчтэй мөрлөх нь тэр.

-Гичий минь хаалгаа тайл. Би чамайг ална аа хэмээн занах Галсангийн дууны өнгө өөрийн нь мөн үү гэлтэй. Оюунчимэг хаалгаа налан суусан хэвээр.

-Галсан ахаа битгий л дээ. Би гуйж байна. Намайг битгий ал, би танд ямар ч муу юм хийгээгүй шүү дээ

Энэ гуйлтын хариуд Галсан хариу ч хэлсэнгүй. Хаалгыг нь хүчлэн балбаж зөвхөн “ална аа” хэмээн амандаа үглэнэ. Ингэхэд нь Оюунчимэг ёстой л нэг нус нулимсандаа хутгалдан хаалгыг хамаг чадлаараа даран зогслоо. Тэгснээ амь авраарай, намайг алах нь. Хэн нэг нь туслаач дээ хэмээн хоолойныхоо хамаг чадлыг бартал орилов. Энэ үед Галсан өнөөх хутгаараа нимгэн модоор хийсэн хаалгыг нэвт дүрэхэд тэр нь яг Оюунчимэгийн гарын алгыг зоож орхижээ. Оюунчимэг муухай хашхиран чарлав. Түүний энэ орилох дуу үнэхээр зүрх зүсэм, яг л амьдаараа шатаж байгаа адгуус амьтан ингэж гаслан чарлах болов уу гэмээр. Галсан хутгаа сугалж аваад ахин бүлэв. Гэхдээ энэ удаад Оюунчимэгийг оносонгүй. Оюунчимэг ч хаалганаас холдож амжжээ. Гарын нь алгыг нэвт зоосон балиусаа сугалж авах тэр агшинд үнэхээр гол тасрав уу гэлтэй аймшигтай их өвдсөн учраас Оюунчимэг ийнхүү яалт ч гүй хаалганаас холджээ. Бас дахин балиусаараа нэвт зоож мэднэ гэж болгоомжилсондоо ч тэрээр хаалганаас холдсон байж мэдэх. Харин хаалганы гадна байгаа Галсан улангасан чарлаж хутгаараа хаалгыг хэд хэдэн удаа хүчтэй бүлээд зогсоо зайгүй өшигчсөөр тэр доор нь нээж орж ирлээ. Оюунчимэгийн гар хөлнөөс нь цус тасралтгүй урсаж тэсэхүйеэ бэрх өвдөж байв. Тэрээр өрөөний цонхонд нуруугаар тулж иржээ. Галсан хутгатай гарынхаа ар талаар нүүрээ арчаад өөр лүү нь шийдэмгий хэрнээ алгуурхан дөхлөө.

-Чиний нөгөө миний махаар хоол хийж өгнө гэсэн Батжаргал ах чинь хаана байна. Хоёуланг чинь мөчлөөд өгье -Галсан ахаа та юу яриад байна аа. Намайг битгий алаач дээ. Би яасан юм бэ?

Галсан харин энэ асуултанд хариулсангүй. Гэхдээ энэ мөчид түүнд гэнэт эргэлзэх сэдэл төрөв. Өөрийгөө юу хийж байна аа хэмээн хянаж зогтуслаа. Харин Оюунчимэг өөрийгөө ямар ч авралгүй болсон гэж бодов бололтой Галсангийн гарт амиа алдсанаас өөрийгөө хороохыг илүүд үзжээ. Тэгмэгцээ цонхныхоо шилийг нүцгэн гараараа хага цохиод хэлтэрхийг нь хоолойдоо дүрж орхив. Цонхны шилэнд цус үсрэн будагдаж яг л түрүүний Хэрлэнгийн үхэлтэй ижлээр Оюунчимэг хоёр гараараа хоолойгоо барин татганан хэвтсээр амьсгал хураалаа. Тэрээр хэдий амьсгал хураасан ч гэсэн нүд нь хараастай хэвээр байх бөгөөд хүзүү гар хөлнөөс нь цус асгарсаар байв. Галсан хутгаа шалан дээр алдлаа. Цонх руугаа дөхөж очоод хартал өнөөх хөрш эмгэн бололтой хэн нэгэн этгээд ум хумгүй хашаанаас яаран гарах нь харагдав.Тэр эмгэн Галсанг алуурчин гэж бодсон бололтой.Галсан ч эмгэнтэй уулзаж учир явдлаа тайлбарлаж тусламж дэмжлэг хүсье гэж өөртөө хэлээд гүйн гарлаа. Хашаанд хэн ч байсангүй, бас эмгэний араас гүйцэж очлоо гэхэд эмгэн өөрт нь огтхон ч итгэхгүй харин ч бүр айчихна гэж бодоод зогтусав. Галсан эргэж байшинд орж ирлээ. Энэ үед бүр шөнө болсон байлаа. Хотоос зайдуу зэлүүд газар учраас хүн машины хөдөлгөөн бүр татарчээ.

Галсан охиных нь унтлагын өрөөнд хайртай эхнэрийн нь цусанд будагдсан цогцос байгааг гэнэт санав. Гэрийнхээ босгыг даван орж иртэл унтлагын өрөөний хаалга хаалттай байлаа. Түрүүн Оюунчимэгийн араас улайран хөөхдөө хаасан байна гэж баймааргүй санагдана. Ямартай ч Галсан очоод хаалгыг нээж үзэхээр шийдэн дөхөв. Хаалгыг нээх гэснээ нэг л жийрхэхэд тэрээр эхнэрийнхээ үхсэн байхыг харах болохоор ингэж жийрхэж байгаа хэрэг гэж өөртөө хэлээд хаалгыг түлхлээ. Өнөөх сүнс чөтгөр гэж нэрлээд байдаг Цэнгэл охин айхтар түлэгдсэн бололтой нэг нүцгэн эртэй хамт эхнэрийн нь цусыг сорж махыг нь тасдан идэж байх нь тэр. Тэд Галсанг орж ирснийг ч анзаарсангүй. Үе үе үзэгдэж байсан Цэнгэлийг яая гэхэд хажууд нь зэрэгцэн сууж эхнэрийн нь цогцсоор хоолож байгаа түлэнхий нүцгэн эр тэсэхийн айдас төрүүлж байв. Тэр аймшгийн эр өнөөх Галсангийн зүүдэндээ үзсэн этгээд яг мөн байлаа. Галсан тэссэнгүй. Ер нь энэ аймшгийн нүд хальтрам дүр зургийг хараад хэн ч тэсэхгүй нь ойлгомжтой билээ. Хана шал нь Галсангийн нүдэн дээр нь дайвалзан толгой нь эргэж ухаан балартан уналаа.

19

Энэ шөнө нойтон цас хаялж байлаа. Бүх юм дууссан гэж батлах гэсэн мэт хорвоо дэлхий тэр аяараа нэг л нам гүм тэгсэн хэрнээ дүнсийн барайж уйтгар гунигт бүрнээ автан үнэгчлэн нойрсох мэт. Үүр цайж гэгээ орох хараахан болоогүй байв.

Галсан энэ мөчид сая нэг ухаан оров. Тархи толгой нь аймшигтай ангалзан өвдөж хамаг бие нь сульдан буларчээ. Өрөөнд хав харанхуй байх агаад тэрээр ухаан ормогцоо түрүүн эхнэрийн нь цогцсыг идэж байсан хоёр этгээдийг байгаа эсэхийг нягтлах гэсэн бололтой хоёр нүдээрээ орчин тойрноо нэгжин харав. Гэхдээ боссонгүй. Өрөөнд хэн ч байхгүй байх агаад нэгэн хар бараан дүрс ямар ч хөдөлгөөнгүй дүнсийн хэвтэж харагдах нь Хэрлэнгийн цогцос гэдэг нь тодорхой байлаа. Галсан ийнүү ухаан орсон эхний мөчдөө өөрийгөө магадгүй үхчихсэн юм болов уу хэмээн эргэлзэж байсан ч удалгүй бүх бодит орчинтойгоо эвлэрлээ. Хэдэн цагийн өмнө яг өөрийн нь нүдэн дээр эхнэрийг дүү нь алчихсан, бас тэр дүү нь ч гэсэн хүүе гэхийн завдалгүй амиа хорлочихсон нь санаанд нь бүдэг бадаг орлоо. Энэ бүгдийг үнэндэ зүүд байгаасай хэмээн эрхгүй хүссэн ч харамсалтай нь аргагүй бодит явдал гэдгийг Галсан сайн мэдэж байв. Тэрээр алгуурхан өндийлөө. Түрүүн эхнэрийг нь тасчин идэж байсан өнөө хоёр харин үнэхээр байсан юм болов уу гэдэгт Галсан эргэлзэж байв. Ямартай ч түрүүн ухаан балартан унахын өмнө өрөөний гэрэл асаалттай байсан авч одоо унтарчээ. Түрүүний хоёр унтраасан юм болов уу гэж бодохтой зэрэгцэн нүүрээр нь хүйтэн хөлс дааварлаад ирэв. Үнэндээ Галсан битгий л тийм зүйл болсон байгаасай эрхгүй хүсч байсан ч юутай ч өрөөний гэрлийг асаахар зориг шулуудав. Толгой нь аймшигтай эргэн газар дайвалзаж байсан ч шүдээ зуун унтраалга руу очив. Чаг чаг хийлгэн хэдэнтээ дарж үзсэн ч гэрэл ассангүй. Чийдэн шатсан эсвэл ток тасарсан хоёрын аль нэг нь болж дээ гэж Галсан дотроо бодоод Хэрлэнгийн цогцос гулдайн хэвтэж байгаа зүг рүү эргэлээ. Тэрээр нойтон шалан дээр гишгэн нэг хоёр алхаж байхдаа энэ нь эхнэрийн нь цус гэдгийг сайн мэдэж байв. Ингээд Галсан нэгэнт амьгүй болсон Хэрлэнгийн биенд хүрэх гэснээ гэнэт больж зүгээр л орны бүтээлгээр бүтээж орхив. Эхнэрийг

нь идсэн эсвэл үгүй хоёрын алиныг нь ч мэдсэнгүй. Магадгүй эхнэрийнхээ цогцсыг хэн нэгэн идсэн байхыг харахаас зүрх алдсан хэрэг биз ээ. Галсан Саруулын унтлагын өрөөнөөс гарлаа. Галынхаа өрөөнд ормогцоо гэрлийн унтраалгыг дарахад харин өрөө гэрэлтэй болох нь тэр. Галынхаа өрөөний өнөөх хоолны том ширээгээ шанаагаараа дэрлэн сууж болсон бүх явдлыг толгойдоо эргэцүүлэн сэргээх гэж оролдов. Энэ бүх амьдралынх нь сүйрэл муу бүхэн энэ адын байшинд нүүж ирснээс л эхэлжээ. Ялангуяа энэ зоорь. Хэдийгээр одоо дөрвөлжин модоор шалтай нь холбон хадсан ч энэ дотор урьд өмнө хэзээ нэгэн цагт болж өнгөрсөн муу ёрын зүйлийн нууц хадгалагдаж байгаа мэт Галсанд санагдана. Үнэндээ эхнэрийнхээ гэнэтийн харамсалтайгаар үхэлд маш их цочирдсон ч үүний хажуугаар энэ болсон бүх муу явдлуудын учрыг олохыг тэрээр эрмэлзэж байв. Гэнэт Хэрлэнгийн “зоорин доорх шороогоо ухаж үз гэж Цэнгэл хэлсэн” гэдэг үг Галсангийн санаанд орлоо. Тийм ээ магадгүй энд л энэ бүх муу ёрын үйл явдлын гол нууц хадгалагдаж байгаа байх нь. Ингээд Галсан энэ бодлоо бататгаж учир битүүлэг муу ёрын үйл явдлын учир шалтгааныг олохоор зоорины хаалгыг эвдэж эхлэв. Тэрээр зоорины хаалганы хөндлөвч модыг эвдэж байхдаа түрүүн Оюунчимэгийг үхэх үед хэн нэгэн болсон бүх үйл явдлыг цонхны гаднаас харж амжсаныг саналаа. Тиймээс удахгүй цагдаа нар ирээд өөрийг нь баривчилна гэдгийг тааварлав. Тэгэхээр энэ бүхнээс урьтаж учир нь олдохгүй байгаа муу ёрын энэ шйл явдлуудын учрыг олохоор Галсан хатуу шийджээ. Харин дараа нь яасан ч яахав цагдаа нар ирээд намайг баривад барина л биз гэж бодно. Тэртэй тэргүй Хэрлэн Оюунчимэг хоёрын хоёулангийн нь үхэлд өөрийг нь буруутгана гэдэгт Галсан эргэлзсэнгүй. Харин цагдаа нарт баригдах тэр үед зүгээр л амиа хорлочихно гэж өөртөө хэлнэ. Ингэж бодмогцоо гэнэт инээд нь ч хүрэх шиг болов. Учир нь түүнд одоо амьд явахын ямр ч үнэ цэнэ байхгүй болсон бөгөөд зүгээр л өөрийнхөө гэмгүй амьдралын сүйрлийн шалтгааныг олж мэдээд үхэхсэн гэсэн л сүүлчийн хүсэлтэй үлджээ. Ингэсээр Галсан удалгүй зоорины хаалгыг эвдэж дууслаа. Өмнө нь Батжаргалтай хамт доошоо буухдаа хэрэглэж байсан шатаа яг тэр чигээр орхисон нь энэ удаа харин зол болов. Галсан байшингийнхаа гадна түшүүлж орхисон хүрз, жоотуу хоёрыг гарч аваад буцаж галынхаа өрөөнд орж ирлээ. Ингэхдээ тэр хаалга нь хаалттай байгаа Саруулын унтлагын өрөөний зүг ч харсангүй. Сэтгэл нь бүрэн уймарч ямартай ч эцсийн хүчээ шавхаад ч хамаагүй зоорин доорх шороог ухаад дараа нь хурдхан үхэхсэн гэхээс байж ядна. Ингээд Галсан зоорины гүн рүү хүрз жоотуу хоёроо унагаад араас нь галын өрөөний шургуулганд байсан гар чийдэнг барьсаар шатаар уруудлаа. Энэ удаад Галсанд ямар ч айдас төрсөнгүй. Алдах юмгүй болсон хүнд айдсын мэдрэмж төрдөггү бололтой. Өмнө нь Батжаргалтай хамт бууж байхдаа нэг л жихүүцэж байсан бол одоо огтхон ч ажралгүй маш хурднаар бууж зоорины ёроолд тулж ирэв. Газар бүр хөлдүү биш ч гэсэн ухахад маш төвөгтэй хатуу байлаа. Галсан амсхийх сөхөөгүй жоотуугаараа газар балбаж доошоо бага багаар ахиулсаар. Хэдий цаг шахам ноцолдсон ч зоорины ёроолын шороон доороос юу ч гарч ирсэнгүй. Гэсэн ч Галдсан огтхон ч эргэлзэх юмгүйгээр хүрз жоотуугаараа ээлжлэн ухсаар. Тэгснээ үе үе гар чийдэн тусган харж ямар нэгэн зүйл гарч ирсэн эсэхийг ажиглан харна. Тэгээд л дахин жоотуугаараа балбаж гарна. Гэтэл хөлдүү шороо жоотууны ирэнд өртөн цохигдож байснаа нэгэн лүгхийсэн бөглүүдүү чимээ сонсогдож ямар нэгэн өөр зүйл цохигдох нь тэр. Галсан жоотуугаа орхин яаран гар чийдэнгээ тусгаж харлаа. Хүний цогцос байх бөгөөд Галсан жоотууныхаа ирэр тэр цогцсын яг толгойн тушаа газар нь зоожээ. Хувхайрч өгөршсөн толгой бас нэгэн гарын сарвуу ил цухуйсан харагдана. Ингээд Галсан цаашаа лавшруулан хүрзээрээ малтаж гарах нь тэр. Одоо бүх юм тодорхой ив илхэн харагдахаар болов. Том жижиг хоёр хүний цогцос байх бөгөөд энэ цогцосноос бараг л дан ганц яс нь үлджээ. Том жижиг хоёр чөтгөр юм биздээ гэж Галсан өөртөө хэлээд хүйтэн шороон дээр тамирдан хэвтлээ. Өмнө нь хар дарж зүүдлээд сэрэхдээ охиныхоо цамцны товчийг атгачихсан байснаа энэ агшинд санаж магадгүй энэ хоёр цогцосны сүнс л өөрсдийнхөө буруу газар булагдсан шарилаа олуулж хойд төрлөө олон гэсэн үйлдэл байсан юм болов уу гэж тааварлаж байв. Тэр Цэнгэл гэдэг нэртэй биежсэн сүнс бас тэр зүүдэнд нь үзэгддэг түлэнхий царайтай аймшгийн эр хоёр энд байжээ. Энэ хоёрын сүнс л бидний амьдралыг баллаж гүйцсэн байх нь. Гэхдээ энэ хоёр цогцос яагаад энд булагдсан юм болоо. Галсан өөрөө өөрөөсөө асуусан энэ асуултаа өөр хүн хажууд нь байж гэмээнэ дуулдахуйц чанга дуугаар хэлэв. Ингээд Галсан энэ асуултынхаа хариуг олж чадалгүй зоориноос гарахаар дээш мацлаа. Шатаар дээшээ өгсөхдөө байрны хуучин эзнийг олж уулзаад энэ бүхний учрыг

асуух хэрэгтэй гэж бодов. Ямартай ч энэ бүхний учрыг заавал олчихоод үхэхсэн гэсэн бодол толгойд нь эргэлдэж мацсаар сая нэг галынхаа өрөөнд авиран гарч ирлээ. Гэгээ оржээ. Бодвол өглөөний зургаан цаг өнгөрч байгаа бололтой. Одоо харин яахаа эргэцүүлэн бодож гараа өмднийхөө халаасанд хийхэд өчигдрийн Хэрлэнгийн авсан утасны карт хуруунд нь тэмтрэгдлээ. Гал тогооны өрөөний шүүгээн дээр ч гэсэн яг өөрийг нь хүлээж байх мэт талийгаач эхнэрийн нь гар утас харагдав. Утасных нь цэнэг хариугүй дуусах дөхжээ. Ингээд өнөөх картаараа утсаа цэнэглээд хуучин байрны эзний утасны дугаарыг гар утаснаасаа хайж эхлэв. Ашгүй нэг их хайж сүйд болсонгүй. “Байрны хуучин эзэн” гэсэн нэрээр дугаар нь хадгалагджээ. Галсан ямар ч эргэлзэх юмгүйгээр залгаж байшинд болсон явдлуудаас үүдэж ялангуяа зоорины талаар уулзах хүсэлтэй байгаагаа товчхон ойлгуулав. Өнөөх байрны хуучны эзэн ч өглөө эрт залгалаа хэмээн цааргалсангүй, харин ч бүр ярихыг нь хүлээж байсан бололтой гэрийнхээ хаягийг зааж өгөөд яг одоо хүрээд ир хэмээн дууджээ. Галсан гэрээс гарахаар завдлаа. Байшинд цусны үнэр ханхийх шиг л болов. Гэсэн ч тэрээр дээд доод хоёр давхарт байгаа эгч дүү хоёрын цогцсыг очиж үзэхийг завдсангүй зүгээр л гадуур хувцсаа мөрөндөө углав. Өчигдөр шөнийн эхнэрийн нь цогцсыг магадгүй үнэхээр тасчин идэж байсан тэр үйл явдал үнэн эсэхийг нягталж үзэх гэснээ зүрх алдан бодлоосоо татгалзав. Гарах хаалганыхаа өмнө тулж ирснээ гэнэт зогтусч коридортоо өлгөсөн толинд нүүрээ харав. Толинд харсан өөрийнхөө дүрснээс Галсан цочих шиг болж өөрийгөө үнэндээ таньсангүй. Нүүр нь цусанд, бас зоорь онгичсон шороотой холилдон будагдаж хүн харахын эцэсгүй болжээ. Ийм царайтай гудамжинд гарвал хүн битгий хэл нохой хүртэл хараад айх биз гэсэн бодол Галсанд төрж нүүрээ хүйтэн усаар угаасан боллоо. Одоо л нэг өөрийгөө танихтайгаа болов. Галсан автобусны буудал руу сажилж очоод хамгийн эхний микро автобусанд суужээ. Уг автобусанд цөөхөн хүн суусан байх бөгөөд сууж яваа хүмүүсийн ихэнх нь л хичээлдээ яарсан оюутнууд бололтой. Кондуктур түүнээс мөнгө нэхэхэд Галсан биедээ ямар ч мөнгөгүйгээ сая саналаа. Тэгмэгцээ ямар ч эргэлзээгүйгээр бугуйндаа зүүсэн цагаа тайлаад өгчихөв. Кондуктур залуу нэг гайхаж харснаа цагийг аваад чимээгүй боллоо.

20

Галсан микро автобуснаас бууж алхах замдаа хамаг сэтгэл нь хоосон оргиж ухаан нь орж гаран

хурдхан шиг л үхэхсэн гэхээс байж ядна. Ийнхүү сажилсаар 3-4 р хорооллын орон сууцанд

байрлах болсон өнөөх муу ёрын зоорь бүхий хашаа байшингийн хуучин эзнийд ирлээ. Өндөр

туранхай биетэй цагаан царайтай зүс таних залуу Галсанд хаалгаа тайлж өгсөн нь өөрт нь

анх хашаа байшинг худалдсан хүн байв. Галсантай мэндэлсэн боловч Галсан хариу хэлсэнгүй.

Өнөөх зүс таних залуу ч түүнээс хариу үг хүлээсэнгүй гал тогооныхоо өрөөнд Галсанг дагуулан

орж ирээд сандал дээр суулган цай аягаллаа. Галсан тэр цайнд уруулаа ч хүргэсэнгүй. Галсан

үг дуугүй тэр залуу руу хүйтэн харцаар ширтэж байв. Хашаа байшинг Галсанд худалдсан залуу

ч Галснгийн тэр харцыг удаан тэссэнгүй бололтой чухам яг ямар хэргээр өөртэй нь уулзахаар

ирснийг лавлав.

-Анх яагаад тэр байшинг надад тийм хямдхан үнээр яаран зарсан тухайгаа яриач?

-Тэр байшинд цаашид амьдрах шаардлагагүй болоод. Өөрөөр хэлбэл би өөр орон сууц худалдаж

авсан хэрэг л дээ.

-Битгий худлаа ярь. Надад анх тэр байшинг худалдахдаа чи тэр зоорины тухай юу ч яриагүй.

Бас галынхаа өрөөний тавилгуудыг ч зоорины тагийг халхалсан хивсэнцэрээ ч үлдээсэн.

Чухам яагаад тэгсэн тухайгаа яг үнэнээр нь надад хэлээд орхи. Зоорин доороос ямар нэгэн

чимээ дуулдаж хий үзэгдлүүд үзэгдэж байсан болохоор чи тэндээс ум хумгүй нүүсэн биздээ.

Би чамайг буруутгах гээгүй ээ. Ердөө л энэ бүхний учрыг олох гэж яваа болохоор чи надад бүх

үнэнээ хэл

Ингэж хэлэндээ Галсангийн нүдэнд шийдэмгий дүр төрх тодроод ирлээ. Тэгсэн ч өнөөх зүс

таних залуу Галсанд энэ бүхнийг хэлэх шаардлагатай юу гэсэн шиг эргэлзэн харсаар байсанд

Галсан яриагаа цааш үргэлжлүүлэв.

-Тэр хараал идсэн байшинд нүүж орсноос хойг охин минь ор сураггүй алгаболж эхнэр минь

үхсэн. Манай нохой ч үхсэн. Үргэлж тэр зоорь луу боргон хуцдаг байсаар нэг өдөр жорлонгийн

нүх рүү унаж үхсэн. Бас дүү маань ч тэр зоорь луу унаад эрэмдэг болсон. Галсангийн яриаг

анхааралтай чагнаж суусан өнөөх залуу “зоорь луу унаад” гэсэн үгийг сонсоод царай нь хувираад ирлээ. Тэгснээ “Чи зоорийг нээж дотор нь ороо юу?” хэмээн асуув. -Тийм ээ

-Харин би орох нь байтугай нээж ч үзээүй. Үнэндээ шөнө дунд болод ирэхийн үеэр тэр зоорин доороос хэн нэгний нүдэх балбах чимээ дуулддаг байсан. Эхнэр хүүхдүүд маань ч шөнө болгон хар дарж зүүдлээд нэг л учир нь үл ойлгогдох зүйлүүд болоод байх шиг байсан нь үнэн. Гэхдээ би тэр байшинд тийм ч их удаагүй. Ердээ л ганц сар хүрэхтэй үгүйтэй хугацаанд байсан. -Чамаас өмнө ямар хүмүүс тэр байшинд байсан юм бэ?

-Тэр талаар сайн мэдэхгүй. Ямар ч би тэр байшинд орох үедээ өмнөх эзэн нь галзуурчихсан, сэтгэцийн эмнэлэгт хэвтэж байгаа тухай олж мэдсэн. Тэр өмнөх эзэн нь уг байшинд их олон жил амьдарсан гэсэн. Бас тэр хүн л чиний яриад байгаа тэр зоорийг битүүмжилж хадсан байх. Гэхдээ би түүнтэй уулзаагүй. Тэр хүнээс авлагатай байсан хүнээр зуучлуулан тэр байшинг маш хямд үнээр худалдаж авсан л даа. Тэгээд л тэр байшинд удааж тэсэж чадаагүй нүүсэн хэрэг. -Тэнд амьдарч байхад чинь чамд өөр ямар нэгэн зүйл тохиолдож байсан уу. Шуудхан асуухад ямар нэгэн муу зүйл. Бас тэр дүлий дүмбэ царайлсан хөршүүдийн ухай чи юу мэдэх вэ? -Тэр хөршүүдтэй нэг ч үг сольж үзээгүй. Хажуу айлынхан биднээс дандаа л цэрвэдэг байсан. Хавь ойрын хүмүүсээс сураг сонсоход миний амьдарч байсан, одоо чиний байгаа тэр байшинд хүмүүс ердөө тогтдоггүй дандаа л муу зүйл болдог байсан тухай сонсож байсан. Нэг удаа гал тогооных нь өрөөнд байгаа тэр зоориноос нэгэн аймшгийн амьтан гарч ирж байна гэсэн яг ижилхэн зүүдийг эхнэр бид хоёр зүүдэлсэн. Тэгээд л сэжиглээд лам авчирч үзүүлэхэд энэ байшинд чинь муу хүмүүсийн сүнс шүглэсэн байна гээд л манайхыг хурдан нүү, бас зоорины тагийг хэзээ ч бүү нээ тэгвэл үхэл дагуулна гэж айлдсан

Галсан энэ үгийг сонсоод анх тэр зоорийг нээсэн мөчөөс эхлэн хайртай нохойноос нь эхлээд бүгд үхэж үрэгдснийг санан харамсч шүүрс алдлаа. Галсан хэдэн хором бодлогшрон сууж байснаа үргэлжлүүлэн асуув.

-Новш гэж, тэгээд л чи тэндээс ум хумгүй нүүгээ юу?

-Тийм ээ. Гэхдээ би чамд тэр байшинг зарна гэж хэлээгүй шүү дээ. Зүгээр л эхнэр маань хашаа байшингаа зардаг ч юм билүү гээд ажлынхаа хүнд хэлэхэд танай эхнэр чинь тэр хүнээс нь олж сонсоод анх сонирхсон . Би авсан үнээрээ л зарна гэж бодоод тийм хямд үнэ хэлсэн хэрэг л дээ. Шуудхан хэлэхэд би өөрөө хохиролгүй үлдэхийг хүссэн. Гэхдээ чамд ямар нэгэн муу муухай явдал болно гэж зөгнөж зараагүй. Магадгүй өөр хүн тэр байшинд орвол зүгээр ч байх юм билүү л гэж бодож байсан. Одоо харин би чамд тохиолдсон бүхэнд чинь харамсаж байгаагаа хэлэх хэрэгтэй байх. Гэхдээ чамаас уучлах гуйх шаардлага байхгүй гэж бодож байна. Ингээд Галсан тэр залуугаас дахин өөр зүйл шалгаасангүй гарч одлоо. Угаасаа л том жижиг хоёр чөтгөр шүгэлсэн муу ёрын байшин байж л дээ гэж өөртөө хэлэн алхаж байв. Тэрээр нэг л мэдэхэд Шар хадны сэтгэцийн эмнэлгийг чиглэн алхаж байлаа. “Муу хүмүүсийн сүнс шүглэсэн байна гэж хэлсэн гэнэ ээ? Тэгвэл тэр хүмүүсийн нь тухай олж мэднэ дээ” хэмээн тэрээр өөрөө өөртөө хэллээ. Галсан эмнэлгийн үүдэнд тулж иржээ. Үе үе толгой нь эргэж бодит орчноос тасрах шиг болж байгаа тэрээр өөрийгөө бас юу юунаас илүү тэр чөтгөрийн байшинг сэтгэлдээ хараан зүхэж байлаа. Галсан эмнэлгийн манаачид хүнтэй уулзах гэж байгаа гээд азаар амархан дотогшоо нэвтэрчээ. Галзуурч сэтгэцийн өөрчлөлтөнд орсон хүмүүсээр дүүрсэн энэ эмнэлгийн тасгуудаар тэрээр нэг мэдэхэд л тэнэж байх нь тэр. Ухаан нь орон гаран болж эхнэр охин нь нүдэнд нь үе үе үзэгдэхэд Галсан энд чухам яах гэж ирсэн зорилгоо ч мартаж орхив бололтой. Гэнэт Галсангийн сонирхлыг эрхгүй татаж тарж бутарсан ухааны гнь цуглуулахад хүргэсэн нэгэн үйл явдал болсон нь нэг галзуу этгээдийн яриа байлаа. Галсан тэр хүний яриаг чагнаад эрхгүй зогтуслаа

-Муу новшийн хараал идсэн зоорин доороосоо хурдхан шиг гараад ирээч ээ. Чамайг тэр доор үхсэн хэвтэж байгааг чинь мэдэж байна. Гэхдээ л чи шөнө болохоор тэр хүйтэн зоориноос гарч ирэх гэж зүтгэдэг биздээ. Бас чиний тэр охин ч гэсэндээ юугаа хийгээд там руугаа тонилохгүй сүнс нь намайг ээрээд байгаа юм бэ аан? Хэмээн хараан зүхэж байгаа нь хаалга нь хагас нээлттэй өрөөний цаанаас тодхон сонсогдож байв. Галсан өрөөний хаалгыг гүйцэд нээж харахад хижээлдүү насны халзан толгойтой эр шал руу ширтэн дээрх яриагаа үргэлжлүүлэн хараан зүхсээр байв. Галсан өрөөнд орж түүний дэргэд дөхөж ирлээ.

-Та тэр зоорины тухай өөр юу мэдэх вэ? Гэж Галсан асуув. Өнөөх халзан толгойтой галзуу эр ч

Галсанг тээршаасангүй. Харин ч өөрийг нь хэн нэгэн тоосон явдалд баярлав бололтой Галсан

руу харан үргэлжлүүлэн ярилаа.

-Чи тэр байшинд миний дараа очиж амьдарсан байх нь ээ. Ха хаби мэдэж байна. Яав тэр хараал

идсэн новшийн зоорийг нээж үзээ юу? Хэмээн асуусан ч Галснгийн хариулахыг хүлээлгүй

яриагаа цааш үргэжлжлүүллээ.

-Битгий тагийг нь нээгээрэй. Тэр хараал идсэн зооринд чинь муу ёрын махчин хүний сүнс

хоригдсон байгаа. Хэрвээ нээх л юм бол чи дуусна гэж мэд. Үл таних халзан эр ингэж хэлээд

долоовор дунд хуруунуудаа нийлүүлэн хоолойгоо хэрчиж үзүүлэв. Бас нэг новшийн охин тэр

зоорийг нээх гэж чамайг ээрэх байх.

-Гишгэсэн мөр нь цасан дээр үлддэггүй тэр охин уу?

-Дүү минь дээ, чиний нүдэнд асар их зовлон хурсан харагдаж байна. Чи тэр хараал идсэн

байшинг ялангуяа тэр зоорийг заавал шатаадаг юм шүү. Миний ярианд энэ хүмүүс итгэхгүй

энд ингээд хорьчихсон юм. Бушуухан шиг очоод шатаа. Тэгэхгүй бол олон хүмүүсийг сүйд

хийж мэдэх гайтай байшин шүү. Заавал шатаа. Муу ёрын сүнс орогносон газрыг шатаахгүй

бол тэр нь биеждэг гэдэг. Аягүй бол одоо чамайг энд ингээд явж байхад чинь биежээд эхнэр

хүүхдийг чинь цусалж байж мэднэ.

-Тэр байшинг анх хэн барьсан юм бэ? Ялангуяа тэр зоорийг хэн ухсан юм та юу?

-Тийм ээ чи яаж таав аа. Би барьсан юм, би ухсан юм. Харин гай болж тэр новшийн шатаж

шхсэн махчны үхсэн газар байшингаа барьснаа даанч мэдээгүй. Чи тэр байшинг олон юм

ярилгүй хурдхан очоод шатаа. Дуулав уу чи. Одоо эндээс зайл.

Халзан толгойтой галзуу эр ингэж хэлээд тачигнатал хөхрөөд ирлээ. Тэрээр инээж багйаа

хэрнээ нүднээс нь нулимс урсаж байх аж. Тасралтгүй инээж байснаа юу ч болоогүй юм шиг

гэнэт зогтусч төв царайлан Галсан руу айсан нүдээр ширтлээ.

-Муу ёрын чөтгөр орогнох газраа олчихоороо улам хүчирхигждэг. Цаад новш чинь газар доор

байхдаа улам хүчирхэгжиж магадгүй биежсээр байгаа. Тэгсээр нэг л өдөр гараад ирнэ. Түүнийг

хэн зогсоож чадахгүй. Ямар ч цоож түгжээ түүнийг хорьж хүчрэхгүй. Тэр бол адгийг аймшигт

араатан гэж мэд. Үхсэн мөртлөө үхдэггүй, хий хоосон мөртлөө бодитой, чи тэрийг харахгүй

байсан ч тэр чамайг харж л байгаа. Залуу минь түүнээс болгоомжил, чи бол жинэхэн хүн учраас

түүнээс болгоомжлох хэрэгтэй. Бас тэр ад зэтгэрийн новш адын “ухаантай”. Гэхдээ түүний бүх

ухаан нь зөвхөн идэхийн тулд л ажилладаг. Түүнтэй хэзээ ч битгий учир, тэгээд новшийн

оромжийг нь шатаа. Ямар ч үнээр авсан байсан хамаагүй тэр хараал идсэн байшинг үнсэн

товрог болго. Одоо харин гөлрөөд байлгүй хурдан зайлж үз. Тэр чамтай тэмцэлдсээр байгаа

шүү. Тэр байшинг устгах гэсэн боловч би чадаагүй, тэд надад бас саад болсон. Чамд ч гэсэн

ялгаагүй саад болох л болно. Гэхдээ л заавал тэр новшийн оромжийг үгүй хийх хэрэгтэй.

Галсан яахаа мэдэхгүй тэр этгээдийг харан зогсож байтал хажуугийн нь орон дээр хэвтэж

байсан нэг хүүхэн Галсанд хандаж”Чи одоо яв даа. Наад ахын чинь эхнэр хүүхдийг нь махчны

сүнс үхүүлчихсэн гэсэн” гэх нь тэр. Галсан энэ үгийг хэлсэн хүүхэн рүү харцаа шилжүүлээд хэсэг

чимээгүй гөлөрч байснаа “Харин чи яагаад энд байгаа юм бэ?” хэмээн ямар ч бодолгүй зүгээр л

зорилгогүй асуув. Би энд байх дуртай болоод л байгаа юм аа. Энэ эмнэлгийн хөргөгчнөөс орой

болохоор манай нөхөр гарч ирдэг. Аягүй бол чамайг надтай хардаж мэднэ, манай нөхөр их

хартай шүү. Одоо ирэх цаг нь болж байна чи, түргэхэн шиг явж үз. Би хөргөгчний дуугарахыг

хүлээж байгаа.

Ингэж хэлээд эл бүсгүй тэсвэрлэхийн аргагүй чангаар хашхирч эхлэх нь тэр. Бүсгүйн хашхирах

дуунаар цагаан нөмрөгтэй эрэгтэй эмэгтэй хоёр сувилагч орж ирээд “Бурмаа тайван бай” гэсээр

дарж хэвтүүлээд судсанд нь тариа хийлээ. Тэгмэгцээ Галсанг сая анзаарч хараад та юун хүн,

энд юун гадны хүн явж байдаг билээ гэсээр ум хумгүй хөөж гаргалаа. Хамгаалалтныхыг дууд,

цагдаад барьж өг хэмээн эмч сувилагч нар хашхирч байсан ч Галсан тэр эмнэлгээс яаралгүй

гарч одлоо. Галсанд одоо бүх зүйл тодорхой болсон мэт санагдаж байв. Өглөө гэрээсээ гарахдаа

авч гарсан гар утсанд нь өч төчнөөн дуудлага, бас хэд хэдэн мессеж ирсэн байсныг Галсан сая

анзаарч харав.

Өвлийн илч муутай сүүмгэр наран Галсангийн амьдралын төгсгөлийг зөгнөх мэт ёлтойж хүйтэн

салхи сэвэлзэнэ. Галсангийн бодолд Саруул охин нь бүдэг бадаг үзэгдэх шиг болж нүд нь үе

үе харанхуйлан бүдчин алхана. Ийнхүү ундуй сундуй алхсаар Галсан арайхийн жаахан сэхээ авлаа. Түүний сэтгэл төсөөлөхийн аргагүй хямарч оюун ухаан нь бүр балран мөхөө юу гэлтэй. Галсан утсан дахь мессежийг уншихаар завдав. Согтуу хүн шиг гар хуруу нь эвлэхгүй байсаар арайхийж утасныхаа хэдэн товчлуурыг дарж хэд хэдэн мессеж ирсэн байсны эхнийхийг нь үсэглэн уншив.

“Дүүгийн чинь бие улам дордоод үхэх нь байна. Хэрлэн та хоёр яагаад одоо болтол ирэхгүй, утсаа ч авахгүй байгаа юм бэ. Цагдаа нар хүртэл ирээд та хоёроос байцаалт авна гээд хүлээж байна” Галсан энэ хэдэн мөрийг арайхийж үсэглэн уншлаа. Дараа дараачийн мессежийг нээж үзсэнгүй. Бодвол Батжаргал ч гэсэн үхээ биздээ хэмээн Галсан амандаа үглэсээр нурууга цэх болгон гэрийнхээ зүг алхлаа. Гэтэл харин зам дагаж явсан түүний хажууд такси ирж зогсоод жолооч нь “Унаа авах уу?” гэж чангаар асуув. Галсан үг дуугүй орж суугаад оршуулгын газартай ойр байрлах гэрийнхээ хаягийг хэлж өглөө. Жолооч ч холхон газар очих боломжийн халтуурын ажил оллоо хэмээн хөөрцөглөж заасан газар луу нь хурдлан давхив.

21

Галсан элий балай амьтан ухаан мэдрэлгүй шахам жолоочийн хажууд суун осолдохгүй л

амьсгалж байлаа. Гар утасных нь цэнэг дуусч байгаа дохио өгөн хаанах нь мэдэгдэхгүй нэг

хэлээр жаахан хүүхэд нэг юм хэлнэ. Бодвол утасны чинь цэнэг дуусч байна гэж л хэлээд

байгаа бололтой. Үүнийг сонссон таксины жолооч Галсангийн гар утсыг ёстой амаа олохгүй

магтаж гарах нь тэр.

-Манай охин яг чинийх шиг ийм утастай болмооор байна гээд л намайг ердөө амраадаггүй

шүү. Ер нь наад утас чинь ямар үнэтэй байдаг вэ?

-Мэдэхгүй ээ. Манай талийгаач эхнэр л худалдаж авсан. Чи намайг гэрт минь үнэгүй хүргэж

өгөөд жаахан бензин нэмээд өгчих. Тэгээд энэ утсыг өөртөө ав тэгэх үү. Одоо надад хэрэггүй,

охиндоо өгнө биз.

-Үнэн ярьж байгаа биздээ найз минь хэмээн жолооч санамсаргүй хожоотой наймаа хийх

болсондоо урамшин инээд алдан асуулаа.

-Би худлаа яриагүй ээ, үнэн. Галсан ингэж хэлж жолоочийн санааг амраагаад гэртээ нэлээн

дөхөж ирснээ сая анзаарч бас одоо оройн 17 цаг болох дөхөж байгааг мэдэж авав. Хоолойноос

нь цус олгойдож байсан эхнэрийн нь үхэл нүдэнд нь харагдах шиг болж гэнэт огиудас нь

хүрэв. Бас Оюунчимэгийн өөрийгөө хоолойгоо шилээр дүрж хороосон нь ч санаанд нь оров.

Ингээд Галсан жолоочид машинаа зогсоо гэж бараг л хашхирах шахам хэлээд зогсоов. Жолооч

ч амласан ёсоор багаажиндаа хадгалж явсан таван литрийн хуванцар савтай бензинийг

Галсангийн гарт атгуулахад Галсан оронд нь гар утсаа өгөв. Ингээд Галсанг хүргэж ирсэн

таксины жолооч эр түүнийг бодлоо өөрчлөх вий гэсэн шиг ум хумгүй ирсэн замаараа буцаад

давхиж одлоо. Галсан яг одоо үхэхийг үнэхээр их хүсч байлаа. Гэхдээ үхэхээсээ өмнө амьдралыг

нь орвонгоор нь эргүүлсэн махчны сүнс шүглэсэн гэгдээд байгаа муу ёрын байшинг шатааж

өшөөгөө авах зорилго өмнөө тавьжээ. Түрүүний эмнэлэгт уулзсан энэ муу ёрын байшинг барьсан

эр “Муу ёрын сүнсний орогносон газрыг хурдхан шатаахгүй бол тэр сүнс нь биежчихнэ” гэсэн

үг Галсангийн чихэнд цуурайтсаар байлаа. Галсан маш ихээр тамирдан ядарчээ. Тэрээр таван

литрийн саваар дүүрэн бензинийг арай ядан өргөсөөр гэр лүүгээ бага багаар дөхөж байв.

Гэтэл Галсангийн араас нэг эмэгтэй хүн “Хүүе Саруулын аав аа” хэмээн дуудах нь тэр. Саруул

гэсэн охиныхоо нэрийг сонссон Галсан сандарч догдолсон нүдээр эргэн харахад өнөөх өмнө нь

гэрт нь ирж байсан охиных нь ангийн багш Ганцэцэг байв. Тэрээр Галсан руу дөхөж ирээд

-Охиноос чинь одоо болтол сураг гараагүй л байна уу? Хэмээн асуулаа

-Үгүй ээ гараагүй л байна

-Ээжийн нь санаа зовоод сүйд болж байгаа байх даа?

-Ээж нь өөд болсон

-Өө яана аа. Уучлаарай би мэдсэнгүй. Их эвгүй юм асуучихлаа.

-Зүгээр дээ. Санаа зоволтгүй. Тэр муу хараал идсэн байшингаас л болж байга нь тэр.

Ганцэцэг ГАлсангийн саяын үгийг сонсоод бага зэрэг бодолд автсан мэт царайлав. Тэрээр

Галсантай зэрэгцэн маш удаанаар алхаж байснаа

-Нээрээ ч тийм байж мэднэ. Танай тэр байшинд ердөө айл тогтдоггүй гэж хүмүүс ярилцдаг юм билээ.

-Энэ байшинг баригдахаас өмнө тэнд юу байсан юм бэ? Галсан ингэж асуухдаа Ганцэцэг рүү огтхон ч харсангүй зөвхөн өмнөх замаа л ширтэн алхана. Тэрээр одоо юу ч сонссон сонирхохгүй байсан бөгөөд хурдхан шиг л очиж амьдралыг нь балласан муу ёрын байшингаас өшөөгөө авахын түүс болж байлаа.

Ганцэцэг Галсангийн асуултанд хариулах гэж байгаа бололтой ээрч түгдэрч байснаа ярилаа. -Өмнө нь тэр газар өнөөх Цэнгэл гэдэг охин чинь аавтайгаа амьдардаг байсан юм билээ. Одоогийнх шиг ингэж олон айл тэр газар бууж зүрхэлдэггүй байсан. Тэр охин дандаа л нэг хэвийн дүрэмт хувцастай явдаг, тэр нь хог шороонд хутгалдчихсан, заримдаа бүр цус болчихсон харагдах нь элбэг тохиолдоно. Энэ хавийнхан тэр хоёрт их дургүй байдаг байсан юм. Учир нь тэр аав охин хоёрыг цогцосоор хооллодог гэж ярилцдаг байсан. Харин нэг удаа хүүхдээ энэ энгэрт нутаглуулсан эцэг эх ах дүү нар нь шарилыг нь эргэхээр очтол өнөөх аав охин хоёр чинь шарилыг нь ухаж аваад идэж байсан гэдэг. Үнэхээр аймшигтай. Тэгээд л олон хүмүүс сэжиглээд тэр махчин аавыг нь алаад шатаачихсан, охиныг нь ч гэсэн хороогоод ноорхой гэрийн нь тэр буурин дээр хамтад нь газар ухаад булчихсан гэдэг. Гэхдээ энэ бол цуу яриа л даа. Ямартай ч бараг арваад жилийн өмнө үнэхээр л Цэнгэл гэдэг охин манай сургууль дээр үе үе ирдэг байсан юм. Аймар муухай өмхий үнэртэй гээд хүүхдүүд их сэжиглэж тойрч гүйлддэг байсан санагддаг. Тэр үед би дунд ангид сурч байсан тухайгаа танд дээр хэлсэн шүү дээ. Галсан Ганцэцэгийн энэ хэлсэн бүгдийг нэг бүрчлэн сонсож авлаа. Галсанд бүх юм тодорхой болсон мэт санагдана. Гэхдээ ганцхан зүйл л одоо болтол таавар хэвээр үлдээд байгаа нь Саруулын сураг өнөөг хэр нь гараагүй явдал байв. Галсан Саруулын ангийн багш Ганцэцэгт баяртай ч гэж хэлэлгүй зам салан гудамж тойрон эргэлээ. Галсан цогцосоор хооллодог махчин хүмүүсийн сүнсэнд манай гэр бүл нэг мөсөн хорлогджээ хэмээн амандаа үглэн байшин руугаа бага багаар дөхсөөр байв. Түүнийг бага байхад нь эмээгийн нь ярьдаг байсан “Муу хүний сүнс төөрч будилаад бусдад гай болдог юм” гэдэг үг одоо л үнэн юм шиг Галсанд санагдаж байлаа.

Галсанд өнөөх амьдралыг нь сүйтгэсэн ад зэтгэрийн байшин одоо тодхон харагдахаар болжээ. Тэрээр “хэдэн мөчийн дараа чамаас юу ч үлдэхгүй болтол шатахыг чинь харна аа” хэмээн амандаа үглэн эцсийн хүчээ шавхан алхсаар байв. Түүний толгойд энэ хараал идэж махчин этгээдийн сүнс орогносон байшинг газрын хөрснөөс арчиж хаяхгүй бол дараачийн удаа олон хүнд гай болно гэсэн бодол төрж тэр бодол нь өөрийгөө эцсийн хүчээ шавхан алхахад хүргэж байлаа. Галсан бүр аргагүй тамирдан ядарчээ. Хэрлэн Оюунчимэг хоёрын үхэл нүдэнд нь харагдаж Батжаргалын аврал эрэн зоорь луу унаж байсан хар дарсан зүүд нь хүртэл санаанд нь давхар давхар орж ирж байлаа. Энэ мөчдөө Галсан газар дээр ганц хайртай охиноо амьд мэнд байгаасай хэмээн эрхгүй хүсч байгаагаа мэдэрч байв. Магадгүй энэ ертөнц дээр өөрийн үр удмаа үлдээх гэсэн түүний энэ санаа сүүлчийн нь хүсэл байсан биз. Галсан хашаандаа хүрэхэд арваадхан алхам үлдээд байгаа энэ үедээ таварцаглан ойчиход авч яваа савтай бензинийх нь таг мултарч асгарав. Галсан уг бензинийг асгахгүйг хичээн хамаг тэнхээгээ шавхан өндийж саваа өргөх гэсээр байтал бараг тал газар асгарчээ. Гэхдээ үлдсэн тал нь байшинг шатаахад хангалттай хүрнэ гэж өөртөө хэлсээр хашааныхаа хаалганд тулж ирэв. “Чамайг даа” хэмээн шүд зуун хэлсээр Галсан хашаандаа ороод шууд л байшингаа тойруулан бензинээ цацаж гарлаа. Байшин дотроо ч орсонгүй. Магадгүй дотроос нь ямар нэгэн юм авах хэрэг ч түүнд байсангүй бололтой. Энэ байшинг шатаагаад дараа нь амиа хорлон энэ новшийн амьдралаас хагацна гэж бодож байгаа түүнд ямар нэгэн эд юмны хэрэг байхгүй нь ч аргагүй биз ээ. Ингээд Галсан байшингаа тойруулж бензинээ цацаж дуусаад үргэлж халаасандаа авч явдаг асаагуураа гаргаж ирэх мөчид “Зогс, бүү хөдөл” гэсэн захирангуй дуу ард нь сонсогдох нь тэр. Цагдаа нар түүний байшинг отож байжээ. Хашааны гадна талаас бас байшингийн булан тойроод өч төчнөөн зэвсэглэсэн цагдаа нар гарч ирэхэд өнөөх өчигдрийн аллагын гэрч болсон хажуу айлын өгөр эмгэн ч хамт гарч ирж харагдав. Галсан тэднийг үнэндээ огтхон ч тоолгүй нэг гайхаж харснаа асаагуураа гаргаж асаахыг завдтал буун дуу тасхийж Галсан асаагуураа алдлаа. Цагдаа түүний гар луу нь бууджээ. Гэсэн ч Галсан дахин тонгойж нөгөө гараараа асаагуурыг авах гэхэд цагдаа нар түүнийг барьж аваад дарж унаган гавлалаа. Галсан эцсийнхээ хүчийг шавхан

тэмцэж байшинг шатаахыг хичээсэн ч яаж ч чадсангүй. Энэ үед хашааны үүдэн дээр хэд хэдэн цагдаагийн машин дохиогоо хангинуулсаар ирж зогслоо. Галсан байшинг шатаагаад өгөөч хэмээн байдгаараа хашхиран орилсоор. Түүний үгийг цагдаа нар сонссон ч үгүй. Харин дарга нь бололтой нэгэн энгийн хувцастай махлаг эр “амаа тат” гээд шанаанд нь улаа бутартал цохиод авав. Тэгснээ нөгөө гартаа барьсан станцаараа “Нөгөө хоёр хүний хоолойг огтолж алсан онц ноцтой гэмт хэрэгтнийг баривчиллаа. Хэрэгтэн хэргийн газраа шатаахыг завдсан ч манай мэргэн бууч үйлдлийг газар дээр нь таслан зогсоосон” хэмээн мэдэгдээд хэрэгтэнг машинд суулга гэж тушаав. Гэтэл энэ үед Галсангийн нөгөө эчнээ танил болоод бүр загнуулаад амжсан хэсгийн цагдаа хүрч ирээд Галсанг цохисон саяын даргад илтгэлээ. Гэмт хэрэгтэн Галсангийн ор сураггүй алга болсон гэгдэж байсан охин Саруулын цогцсыг оршуулгын газрын ойролцоогоос оллоо. Хэрэгтэн охиноо зориуд төөрүүлж алаад эхнэр бусад дүү нараа ч хүйс тэмтэрсэн бололтой. Хэрэгтний гуянд нь хүндээр шархдуулсан Батжаргал хэмээх дүү нь хэдхэн цагийн өмнө эмнэлэгт шархны халуунаар өөд болсон мэдээ ирсэн хэмээн мэдэгдэв. Галсангийн зүрхээр хатгуулаад явчихлаа. Хилсдсн бүх үйлдлүүдийг үл тоолоо гэхэд охиных нь үхсэн тухай мэдээ хөөрхий эцгийг галзууруулахад хүргэв. Галсан “Миний охин Саруул үхэх ёсгүй” хэмээн хамаг чадлаа шавхан эсэргүүцэж байсан ч цагдаагийн машинд чихэгдэн орлоо. Энэ үед Галсан өөрийг нь сугадаж яваа цагдаа нарын нэгнийх нь буу хуйндаа сул байгааг харж амжив. Галсан ухаан мэдрэлгүй шахам тийчлэн орилж машин хөдлөх агшинд шатааж амжаагүй муу ёр шүглэсэн байшин руу эцсийн удаа харахад цонхны цаанаас өнөөх хувхай царайтай Цэнгэл охин инээмсэглэн ширтэж байв. Харин үүнийг нь Галсангаас өөр хэн ч анзаарсангүй. Галсанг суулгасан цагдаагийн машин дөнгөж хөдөлмөгц уг машин дотроос буун дуу тасхийх чимээ гарч орчлонг цочоолоо.