Амжилтын түүх №21

ЖАН ПОЛЬ ГЕТТИ

Гапцаардлмал чоно

Ирланд гаралтай үй олон үгээгүй тариачид Америкт ирж, эрч хүч, хичээл зүтгэлээрээ энэ орны хөгжил дэвшилд жинтэй хувь нэмэр оруулсан бөгөөд тэдний дотор Геттийн гэр бүл байсан юм. Эднийхэн газаргүйн улмаас уугуул Ирланддаа ахиж дэвшиж чадахгүй байв. Харин Америкт ирээд, амжилт олох хүслэнгээр жигүүрлэцгээжээ.Хамгийн анхны бизнес хийсэн Гетти Миннеаполисд " өмгөөлөгч байснаа олны чиг хандлагаас хоцордог 'й зангаараа нефтийн наймаандоролцов. Тэр энэ ажлыг улайран сонирхож, ашиг орлогоо нэмэгдүүлэхийн телөө юунаас ч буцдаггүй байлаа. Ирландынхаа мафиудтай ч нягт хамтран ажиллаж байв. Үүнээс болж, хэл ам, хэрэг төвөгт олонтаа холбогдсон ч өөрийгөө дээд зэргээр өмгөөлж чаддаг тэр уснаас хуурай гарч чаддаг байлаа.ХүүЖан Поль нь эцгийгээ хар багаас бишрэн шүтэж, алхам бүрийг нь дууриан өсчээ. Сурагч байхдаа л тэр сурлага сайтнуудыг юхион байгуулж, тэднээс бүх төрлийн даалгаврын гүйцэтгэлийг худалдан авдаг гэрээтэй байсан агаад түүнийгээ сод бус ухаантнуудад хуулуулж, зардлаасаа арав дахин давсан ашиг олно.  Илчлэгдсэн гүүнийг багш нар  ихэд зэмлэн

донгодож,   харин  эцэг  нь   магтан   сайшааж,   өөрийнхөө   бизнесийн  хэргийг тайлбарлан ярьж өгдөг болов.

Тэрбээр биеэ өмгөөлж чадах нь бизнест маш чухал хэмээгээд, хүүгээ Английн хамгийн сайн дээд сургуульд өмгөөлөгч Сюлгохоор илгээлээ. Жан Поль сургуулиа муугүй төгсгөсөн хэдий ч хууль зүй бус, бизнесийг судлахад хамаг цагаа зориулж байжээ. Англиас тэр Оклахомын нефтийн орд руу довтлох нь нэн ашигтай гэсэн бизнесийн бэлэн төлөвлөгөөгөөтэй ирэв. Түүнийгээ аавдаа ктилцуулахсан гэж олон хоногоор хүсэн мөрөөдөж байсан нь дампууран уналаа. Эцэг нь хүнд өвчин тусч, хэвтэрт орсон байв. Бизнесийн тухай огт үл сонирхож, гагцхүү өнчин хүүхдүүдийн тухай л ярина. Иймэрхүү яриаг эх нь л гаргадагсан. Тэрбээр нэлээн шүтлэгтэй эмэгтэй байсан агаад, янз бүрийн буяны үйлсэд мөнгө хандивлуулахаар ямагт нөхрийгөө ятгаж иржээ. Энэ удаа ч өвгөн саятанд яаж ийнхүү гүн гүнзгий нөлөөлж чадсаныг бүү мэд, юутай ч гэсэн тэр зөвхөн хүүхдийн фонд байгуулах тухай л үглэнэ. Жан Поль эцгийгээ элий балай болж хэмээн дүгнээд, эрүүл ухаан орох йайгаа гэж найдна. Гэвч байдал өрчлөгдсөнгүй. Өвгөн бүх хөрөнгөөр опчин хүүхдийг асрах фонд байгуулна хэмээн гэрээслээд өөд болжээ. Харин хүүдээ "Чи мөнгийг зөвхөн хөдөлмөрлөж байж олох учиртай. Үүнийг л сайн санаж яв" гэж хэлсэн нь өв болж хоцров. Жан Поль энэ хачин явдалд ихэд гутран, орь дуу тавин уйлмаар байсан ч Оклахомын үйлсээ бодон өөрийгөө тайвшруулна. Зээл олгохыг эхээсээ гуйсан ч эс зөвшөөрөв. Гэрээслэлд заасныг юрчвөл хууль бус явдал, нүгэл хилэнц болно гээд огт хөдөлсөнгүй. Жан Полийн хор шар хөдөлж, гэрээсээ бүрмөсөн явжээ. Ямар ч эмчгүй тэрбээр гарааны мөнгө олох гэж их л зүдэрсэн юмдаг. Найз нөхдөөс мөнгө цуглуулж, янз бүрийн буяны байгууллага, тусламжийн төслүүдийг гүйцээв. Санаж явбал бүтнэ гэгчээр нэгэн провч баян Оклахомын олборлолыг нь ивээн тэтгэхээр амлажээ.2жил галзуурсан мэт уйгагүй хөдөлмөрлөөд, анхныхаа сая долларыг олжээ. Эхэндээ геологийн өрөмдлөг, дэлбэлэлтэд хүртэл гар бие оролцож, ажилчидтайгаа мөр зэрэгцэн зүтгэдэг байв. Нефтийн ордоосоо өдөр ч, шөнө ч үл холдон, 100 долларын үнэтэй ямбий форд машиндаа унтдагбайлаа.Түүний ингэж ажиллаж байсан нь Америкийн эдийн засгийн агуу хямралтын үед тохиожээ. Энэ нь асар их бэрхшээлийг учруулж байсныг ч хэлэх үү. Эцэг эхдээ хязгааргүй гомдовч, харин ч хэн болохыгоо үзүүлж өгөх хүсэл нь улам оволзоно. Олсон ашиг орлогоо зовхои акци худалдан авахад зориулдаг байлаа. Хоосрохоос эмээсэн хүмүүс акциудаа Геттид хямд гэгч худалдахдаа хямралын үед үүгээр яах осэн юм бол оо гаж гайхна. Үнэндээ гайхахаас ч өөр аргагүй. Бүх монгөө хуньцаанд зарцуулдаг тэрбээр уранхай хуицастай, өлөн ходоодтой яиах тул хачирхам харагдана. Тохой цоорхой атлаа хамаг зоосоо удалгүй үнэ цэнэгүй болох акцид зориулж байна гэдэг дэндүү гайхалтай.Харин Жан Поль тэднээс илүү алсын хараатай. Америк орон бэрхшээлтэй учирсан ч түүнийг даван туулах гэж тэмцэж байв. Эдийн засгийн амьдрал үргэлжилсээр л, шинэ эрч хүчийг олсоор л. Тиймээс Америкт нефть ч хэрэгтэй, хөрөнгө оруулалт ч хэрэгтэй, авсныгаа өгөх потенциалтай ч байлаа.Их хямралын үед сандарч тэвдэлгүй, ухаалаг зоримог алхмуудаа хийсээр Гетти хүч чадал ихт үлэмж биетэнг санагдуулам болов. Нефтийн том компани Тайдуотерын акцийг хянахын төлөө анхныхаа том тулаанд орлоо. Өнчин хүү хочтой болж, өрөвч баячуудаас мөнгө цуглуулж явсан залуу ингэж өсч дэвжих гэж. Бизнес санхүүгийнхэн бүгд л шагшран гайхавч амжилтад нь үл итгэнэ. Тэдний үл итгэх нь Геттид хамаагүй аж. Гол ньөөрөө л итгэж байвал барав.Тайдуотерийн мэдэлд газрын   тосны   баялаг   ордууд,   нефть   нэрэх   олон   үйлдвэр,   бензин   түгээх

газруудын нүсэр сүлжээ багтана. Даанч эзэн нь алдаатай бодлого явуулснаас болж, акциудаа зарж, амь хоохойлоход хүрсэн юмсанжээ. Геттийн өмнө Рокфеллерийн Стандард ойл хөндөлсөв. Ер бусын авхаалж самбаа, тактик, шаргуу чанаруудаа дайчлан байж Жан Поль Стандардаас дутахгүй тооны акци олж авахыг эрмэлзэнэ. Ноён Тайдуотерт ятгахдаа, зөвхөн Стандардад акциа зарж яавч болохгүй, Рокфеллерийн эрхшээлд орвол юу ч үгүй хоцроно шүү гэж итгүүлж дөнгөв.Мөн санхүүгийн мэдээ, статистикийг уйгагүй судалсны эцэст Рокфеллерийн гэр бүлийн нэг гишүүн алдаа хийж болохыг ойлгожээ. Шууд л дайралтаа хийж, түүнээс Спартан компаний хянах эрхийг салгаж чадлаа. Спартан нь онгоцны эд анги "члдвэрлэдэг агаад, Тайдуотерийн даруухан нэг салбар юм. Рокфеллрүүд агаарын салбарыг үнэлэх тал дээр хоцрогдмол байсан тул Гетти уг үйлдвэрийг сонгожээ. Удалгүй дэлхийн II дайны утаа айсуй болоход Спартан Америкийн армиас асар их захиалга авч, нэн хүчирхэгжив. Геттийн авьяас чадварыг үнэлсэн Роял Датч Шелл стандардын эсрэг тэмцэлд түүнийг дэмжих сонирхолтойгоо илэрхийллээ. Гетти ч дэмжлэгийг нэн ашигтай гэрээ болгон хувиргаж чадав. Үүнд, Шелл Тайдуотерийн акцийн нэлээд хэсгийг авч, гуравдагч том эзэмшигч болох агаад, 10 жилийн дараатүүнийгээ Геттид худалдах учиртай. 16 жил тэмцэлдсэний эцэст, Гетти Рокфеллерийг ялсан цөөн хүний нэг нь, Ганцаардмал чоно хочтой Гетти гэгдэв. Жан Поль энэ хугацаанд зөвхөн Тайдуотерийн төлөө тэмцэж байсангүй, 20 орчим салбарт бизнес үйл ажиллагаа явуулж, мангас болтлоо өссөн юм. Гэхдээ л 1950 онд дууссан түүний 16 жилийн тэмцэл л Геттийг жинхэнэ мангас болгосон билээ.Дэлхийн дайны дараа Гетти хачирхалтай довтолгоо хийсэн юм. Саудын Араб, Кувейт, Иракийн дунд улс төрийн маргааны дүнд үүссэн Дундын бүс гэж байв. Бахрейн улсаас 10 дахин их нутагтай дундадын бүс ямар ч улсад үл харъяалагдана, тэнд хэн ч үл сууна. Бүсэд нефть олборлох бодол хэний ч санаанд орсонгүй. Харин Геттиийн тлгойдтөржээ. Тийм эрх мэдэлгүй Саудын хаанаас 13 саядоллараар мсфть олборлох концесс худалдаж авав. Үнэндээ энэ нь Саудын мутгаар дэмжин өнгөрч байх төлбөр байлаа. Үүнд бусад улсууд дургүйцсэн ч, яаж ч чадсангүй. Дундын бүсэд хамгийн тааламжтай ажлын нөхцөл байв. Энд олборлосон хэмжээгээ хэнд ч тайлагнах албагүй, эндхийн засгийн газарт татвар төлнө ч гэж байхгүй. Ямар ч бизнесийн өрсөлдөгч үгүй, улс төрийн дарамт шахалт, олон нийтийн санаа бодол, үйлдвэрчний эвлэл ч үгүй. Тэр ч бүү хэл, хууль үгүй. Дундын бүс Геттийн хэмжээгүй эрхт хаант улс байлаа. Дундын бүс Геттийн мөрөөдөл байлаа. Энд дэлхийн нефтийн 2 хувийг олборлож байсан нь нэг чүмий хувьд юутай их мөнгө билээ.Түүнээс хойш Гетти "Эзэнт улсаа" эцэж цуцалтгүй пргожүүлсээр л байлаа. Өөрөө английн нэг цайзад амьдардаг байв. Өвдөхөөс ихэд айх тул зөвхөн жимс ногоо идэж, амандаа хийснээ ианал ЗЗ зажилж, 7 хоногт нэгэнтээ мацагбарьж, иогоор хичээллэж, и морлэгээ арчилдаг гэнэ. Мөн эцгийгээ нас барснаас хойш, ээж иопон хамаатнуудтайгаа хэзээ ч эргэж уулзаагүй, ганц ч үг гараагүй ажээ.